Qarshi davlat universiteti fizika -matematika fakulteti

1.2. Jun tolasining tuzilishi 
 
 
Jun deb
– turli hayvonlarning po’stini qoplagan tolalarga aytiladi. 
To’qimachilik sanoati uchun asosan juni ishlatiladi. Junda keratindan (90%) 
tashqari mineral, mum va moy moddalari, pigmentlar bo’ladi. 
Jun tolasi murakkab tuzulishiga ega, u uch qatlamdan tashkil topadi: 
tangachali, qobiq va o’zakdan. 
Tangachali qatlam tolani ustki qatlami bo’lib ximoya rolini bajaradi. U bir –
biriga zich joylashgan tangachalardan tashkil topadi. Tangachaning qalinligi 1mkm 
bo’ladi. Har bir tangacha kislota va boshqa reaktivlarga chidamli moddalar bilan 
qoplangan. Qobiq qatlami tolaning asosiy qatlami hisoblanadi, u urchuqsimon 
hujayralaradan tashkil topadi. Bu hujayralar kimyoviy tasirlarga chidamsiz 
modddalar orqali bir-biriga yopishadilar. Shu sababli buzilganda tolalar 

---

urchiqsimon hujayralarga parchalanadi. Qobiq qatlami ikki qismli bo’ladi, bir 
qismi parakortekis – qatiqroq va ishqorga chidamsiz bo’ladi. 
Tolaning o’rtasida o’zak bo’ladi, u qurib qolgan plastinkasimon hujayralardan 
tashkil topadi. O’zak tolani qatiqligini va qalinligini oshiradi. 
Jun tolasining pishiqligi kichik, uzayishi va yuqori bo’ladi va 
makromolekulalarni spiralsimon shakli bilan bog`liq. Uzayishni qayishqoq va 
elastik qismi ustun keladi.