Qarshi davlat universiteti fizika -matematika fakulteti

Fan:
Mehnat ta’limi 
Mavzu:
Jun va ipak tolali gazlamalarning olinishi va xossalarini o’qitish 
metodikasi. 
O‟quv maqsadi: 
o’quvchilarni jun va ipak tolali gazlamalarning olinishi va 
xossalari bo’yicha bilimlarni shakllantirish. 
Kutilayotgan natijalar: 
-
jonivorlardan olinadigan tolalarning tuzilishi haqida tushunchaga 
ega bo’ladilar; 
-
jun va ipak tolasining farqlarini sanab bera oladilar; 
-
jonivorlardan olinadigan tola va iplarning xossalari haqida 
tushunchaga ega bo’ladilar. 
Mashg`ulot uchun talab etilayotgan vaqt:
90 daqiqa 
Dars turi:
yangi bilimlarni o’zlashtirish darsi 
Mashg`ulotning texnologik xaritasi 
Dars bosqichlari 
Vaqt
Dars mazmuni
Metod
Vosita
Tashkiliy qism
5 
Salomlashish, 
yo’qlama 
o’quvchilarning darsga 
tayyorgarligini ko’zdan 
kechirish 
Motivatsiya
10 daqiqa 
Mashg`ulot mavzusi, 
maqsadi, kutilayotgan 
maruza 
Qog`oz 
kartochkalar, 

---

natijalarni bayon qilish. 
O’quvchilarga – “Jun 
va ipak tolali 
gazlamalarning olinishi 
va xossalari nimalardan 
iboratdir?” degan savol 
qo’yiladi, javob yozish 
uchun qog`oz 
kartochkalar tarqatiladi, 
vaqt belgilanadi va 
javoblar yig`ib olinadi. 
markerlar 
Yangi mavzu 
bayoni
20 daqiqa 
O’quvchilarga 
jonivorlardan 
olinadigan tollarning 
tuzilishi, ipak 
tolasining tuzilishi 
haqida umumiy 
ma`lumot, jun tolasi 
haqida umumiy 
ma`lumot uning 
tuzilishi xossalari 
bo’yicha tushuncha va 
misollar keltiriladi. 
maruza 
Doska, slayd, 
kodoskop 
Mustaxkamlash 
15 daqiqa
Raqamli kartochkalar 
yordamida o’quvchilar 
kichik guruhlarga 
bo’linadi va har bir 
guruhga quyidagi 
vazifalar topshiriladi. 
1- gurux 
“Jonivorlardan 
olinadigan tolalar va 
ularning tuzilishi 
Flipchat 
(vatman 
qog`ozi)
markerlar 

---

haqida ma`lumot 
bering”
2- gurux 
“Jonivorlardan 
olinadigan tola va 
iplarning xossalari 
haqida ma`lumot 
bering” 
3-gurux “Jonivorlardan 
olinadigan tola va 
iplardan 
tayyorlanadigan 
gazlamalar va kiyimlar 
haqida ma`lumot 
bering” 
20 daqiqa
Kichik guruhlar 
o’zlariga berilgan 
vazifalarni taqdimot 
qiladilar. 
taqdimot 
Doska, skotch 
yoki magnit 
Yakuniy qism 
10 daqiqa 
O’qituvchi berilgan 
ishlarni boholaydi va 
umumlashtiradi. Faol 
guruhlarni 
rag`batlantiradi, 
mashg`ulot bo’yicha 
o’quvchilarning fikr 
mulohazalarini 
tinglaydi. 
Uyga topshiriq “Jun va 
ipak tolali 
gazlamalarning olinishi 
va xossalari”mavzusini 
Muhokama
Doska, bo’r 

---

o`rganib kelish. 
 
III. BOB. Tajriba- sinov ishlarini tashkil qilish va o‟tkazish 
Tajriba- sinov ishlarini tashkil qilish va o‟tkazish 
 
Umumiy o’rta talim maktablarida mehnat talimi fanini o’qitish jarayonida 
qo’llaniladigan har qanday texnologiyaning ishonchliligi, samaradorligi va uning 
chin zaruriyatini aniqlashda tajriba-sinov ishlari muhim ahamiyatga ega. 
Pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish, ishlab chiqish va ishlarni amaliyotga 
joriy qilish jarayonida amalga oshiriladigan tashkilish va uslubiy tadbirlar orasida 
tajriba -sinovlarni tashkil qilish va o’tkazish muhim bosqich hisoblanadi 
Mehnat ta`limi fanini o’qitishning sifati va samaradorligini aniqlashga 
qaratilgan pedagogik tajriba-sinovlar o’tkazishning asl mohiyati amaldagi 
pedagogik jarayonlarni takomillashtirishga olib boradigan tadqiqotlar va ularning 
farazlariga muvofiq ravishda aniq maqsadga yo`naltirilgan yangi yo’nalish, 
mazmun, usul vosita va yangi ta`lim -tarbiyaviy muhit yo’nalishdan iboratdir. 
Masalani aniq tasavvur qilish uchun asosiy tushunchalarning ta`riflarini 
aniqlab olishimiz lozim. 
Tajriba sinov – bu shunday tafakkur metodi bo’lib, uning yordamida tabiiy 
yoki su`niy tarzda yaratilgan, nazorat qilinadigan, boshqariladigan jarayonlar 
tadqiq qilinadi, muammolarni hal qilishning yangi vositalari, izlanadi va amalda 
sinab ko’riladi. 
Pedagogik tajriba – sinov bu ilmiy –pedagogik tafakkur metodi bo’lib, 
pedagogik omillar shart-sharoitlar, jarayonlar va uslubiy yondashuvlar orasidagi 
aniq rejalar asosida oydinlashtirish imkoniyatini beradigan tadbirlardir.
Nazariy metod –pedagogik texnologiyani modullashtirish uning tizimlarini 
integratsiyalashtirish va ularning orasidagi eng muhim qonuniy bog`lanishlarni 

---

aniqlashdir.emperik metod - tajriba sinov tadbirlariga oid ma`lum bo’lgan ilmiy -
nazariy, o’quv – uslubiy, ilmiy-ommabop, qo’shimcha adabiyotlarni o’rganish va 
mavjud g`oyalar, farazlar hamda tajribalarni tahlil qilish evaziga tajriba – sinov 
ishlariga daxldor modullar va bajarilishi kerak bo’lgan ishlar loyihasini yaratish, 
sinab ko’rish va amaliyotga tadbiq qilish metodidir. 
Tajriba – sinovga kirishishdan oldin shu sohaga doir maqsadga muvofiq ish 
metodini belgilab olish muhimdir. Bu metodlar asosan, yuqorida aytilgan nazariy 
hamda emperik tajribalarga asoslangan, ikki asosiy guruhga bo’linadi. 
Tajriba – sinov mavzu qilib olingan muammoga bog`liq barcha me`yoriy va 
metodik hujjatlar, tavsiyalar, yo’riqnomalarni o’rganib chiqish zarur hisoblanadi. 
Kasb-hunar kollejlarida ta`lim tarbiya muassasa faoliyatiga doir turli 
hujjatlarni tahlil qilish, pedagogik kuzatuvlar olib borish, og`zaki va yozma 
so’rovlar o’tkazish, anketa va test savollariga javoblar olish, turli ilg`or tajribalarni 
o’rganish va umumlashtirish ishlarini amalga oshirish ham pedagogik tajriba 
sinovlarga yordam beradi. 
Bunday ishlarni tashkil etish va o’tkazish borasida pedagogik texnologiya 
asoslariga doir qo’llanmasini davlat tilida birinchilardan bo’lib yaratgan mualliflar 
– J.G`. Yo’ldoshev va S.A. Usmonov eng asosiy tasniflarni taklif etganlar. 
Mutaxassislik fanlarini o’qitish jarayonida qo’llaniladigan tajriba – sinov 
ishlarini tashkil qilish quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
1)
Pedagogik texnologiyaning tajriba –sinov dasturini tayyorlash. 
2)
Dasturni amalga oshirish uchun shart-sharoitlar yaratish;
- tajriba –sinov ishlarining moddiy bazasini yaratish; 
- boshqaruv vazifalarini taqsimlash; 
-kadrlarni bu jarayonga mahsus tayyorlashni tashkil qilish; 

---

3) Tajriba- sinov ishlarini amalga oshirish 
4) Tajriba – sinovda ishtirok etgan pedagoglarni moddiy va ma`naviy 
rag`batlantirish. 
5) Umumiy rahbar yoki konsultant izlash, tanlab olish va ularni tajriba sinov 
– ishlariga jalb etish 
Mutahassislik fanlarini o’qitish jarayonida tajriba – sinov dasturini 
quyidagilar nazarda tutiladi: 
1) Taklif qilinayotgan pedagoik texnologiyaning dolzarbligini asoslash 
uning asosiy mazmunining bayoni 
2) Tajriba – sinov ob`ektini aniqlash 
- pedagogik jamoa 
- o’quvchilar 
- tarbiyaviy ish tizimlari va boshqalar 
3) Tajriba – sinov predmeti 
- yangi metodika 
- yangicha tabaqalashtirish 
- yangi dastur yoki o’quv rejasi ma`lum texnologiyaning yangicha varianti. 
- yangi metodik ishlanma va h.z.
5) Tajriba sinov vazifalarini umumiy hamda xususiy maqsadlar bo’yicha 
aniq belgilash 
6) Tajriba – sinovning aniq metodikalari va metodlarini tanlab olish. 
7) Tajriba – sinov muddatini belgilash 
8) Tajriba –sinov muddatini belgilash. Tajriba sinov bosqichlarini belgilash. 

---

9) Talab qilinadigan vaqt miqdorini belgilash 
10) Tajriba –sinovning aniq bazasini aniqlash 
11) Tajriba – sinovdan kutilgan natijalarni baholash mezonlarini
tanlab olish. 
12) Kutilayotgan natijalarni belgilash. 
13) Tajriba – sinov dasturini ekspertiza tartibini belgilash 
14) Tajriba – sinov jarayonini natijalarini kuzatib borish, nazorat qilish 
qoidalarini belgilash. 
15) Tajriba – sinov natijalarini rasmiylashtirish tartibini belgilash va 
boshqalar. 
Pedagogik texnologiyalarning samaradorligini baholash uchun uning 
uzluksiz kuzatilishi monitoringini tashkil etish lozim.
 
XULOSA 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, jun va ipak tolali gazlamalarning olinishi va 
hossalarini mavzusini o’qitish metodikasi mavzusidagi yozilgan kurs ishida 
quyidagi ishlar amalga oshiriladi: 
- mavzu yuzasidan bir qancha adabiyotlar, internet ma`lumotlari o’rganilib 
tahlil qilindi va bir tizimga keltirildi. 
- umumiy o’rta talim maktablarida mehnat talimining davlat talim 
standartlariga belgilangan o’quv rejada ko’rsatilgan soatlar aniqlandi: 
- Jonivorlardan olinadigan tolalarning tuzilishi bilan tanishildi. 
- Jun tolasining tuzulishi haqida axborotlar yig`ildi. 
- Ipak tolasining tuzilishi haqida axborotlar to’plandi. 

---

- Jonivorlardan olinadigan tola va iplarning xossalari o’rganildi. 
- YAngi pedapgogik texnologiyalar bilan tanishildi. 
- Jun va ipak tolali gazlamalarning olinishi va xossalari mavzusini reja 
bayonnomasi tuzildi. 
- Jun va ipak tolali gazlamalarning olinishi va xossalari mavzusini 
o’qitishda tadqiqot munozara metodi qo’llanildi. 
- Tajriba sinov ishlari tashkil qilindi va o’tkazildi.
ADABIYOTLAR RO‟YXATI 
1. I.A. Karimov “Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori” . 
Toshkent 1992 y. 
2. I.A. Karimov “Buyuk kelajak sari”. Toshkent. 
3. I.A. Karimov “Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch” 
4. Muslimov N.A., Sharipov Sh. “Mehnat ta`limi kasb tanlashga yo’llashni 
o’qitish metodkasi” . Toshkent. 1992 y. 
5. Davlatov K. “Mehnat va kasb ta`limi tarbiyasi hamda kasb tanlashga 
nazariyasi va metodikasi”. 
6. Ziyomuxammedov V., Abdullaeva Sh. “Ilg`or pedagogik texnologiya”. 
7. Ishmuxammedov R. “Innovatsion texnologiya yordamida talim 
samaradorligini oshirish yo’llari”. Toshkent 2004 yil. 
8. Azizxo’jaev N.N. “Zamonaviy pedagogik texnologiyasi” marifat 1998 yil. 
9. Oripov A. “Yangi pedagogik texnologiyalar”.
10.//Таълим технологиялари журнали.Т. 2013 йил №1,2,3,4 
11.//Касб-ҳунар журнали.Т. 2013 йил №1,2,3,4,5,6 

---

12.Очилов Т.А, Аҳмедов В.В., Тошпўлатов С.Ш. Тикувчилик 
материалшунослик.Т.Шарқ-2007 
13.ЮсуповаР.,СаттороваМ.Тўқимачилик 
материалшунослиги.Т.Чўлпон-2007йил