Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 84 - 
- 84 - 
Interferensiya hodisasi 
yordamida yorug‘lik nurlari 
ranglarga ajratiladi. 
Egrilik radiusi R bo‘lgan bir tomonlama qavariq linzaga parallel 
nurlar dastasi tushirilsa, ular linzada sinib, qorong‘u va yorug‘ 
halqalarni hosil qiladi. Bu halqalar Nyuton halqalari deyiladi. 
λ
– tushayotgan yorug‘likning 
to‘lqin uzunligi 
R – linzaning egrilik radiusi 
k – butun son 
n – linza joylashgan muhitning 
sindirish ko‘rsatkichi 
(
)
(
)
R
n
2
1
k
2
r
R
2
1
k
2
r
R
n
2
k
2
r
R
2
k
2
r
o
'
yorug
'
yorug
o
u
'
qorong
u
'
qorong
l
+
=
l
+
=
l
=
l
=
117. Yorug‘lik dispersiyasi 
Yorug‘lik dispersiyasini 1672 – yil Isaak Nyuton kashf etgan. 
Modda sindirish ko‘rsatkichining yorug‘lik rangiga bog‘liq bo‘lishi 
yorug‘lik dispersiyasi
deyiladi. (Disperse – tarqatmoq, sochmoq, 
yoymoq) 
Sindirish ko‘rsatkichi to‘lqin uzunligiga bog‘liq. 
Dispersiya natijasida yorug‘lik nurlari 7 xil rangga ajratiladi. 7 xil 
rang birgalikda 
spektr
deyiladi. 
λ
q
>λ
z
>λ
s
>λ
y
>λ
h
>λ
k
>λ
b
– nurning to‘lqin uzunligi 
n
q
z
s
y
h
k
b
– nurning sindirish ko‘rsatkichi 
φ
q
<φ
z
<φ
s
<φ
y
<φ
h
<φ
k
<φ
b
– nurning og‘ish burchagi 
υ
q
>υ
z
>υ
s
>υ
y
>υ
h
>υ
k
>υ
b
– nurning tezligi 
ν
q
<ν
z
<ν
s
<ν
y
<ν
h
<ν
k
<ν
b
– nurning chastotasi 
F
q
>F
z
>F
s
>F
y
>F
h
>F
k
>F
b
– nurning fokus masofasi 
Osmonda kamalakning hosil 
bo‘lishi dispersiya hodisasiga 
asoslangan. 
Yorug‘likning yutilishi: 
Yorug‘likning moddada yutilishi