Qadimgi janubiy sharqiy osiyo va xitoy sivilizatsiyasi

Mon-Kxmer va Indoneziyaliklarning davlat birlashmalari

Eramizning boshlarida  Hindixitoy va Indoneziya  yirik daryo  vodiylarida 

sinfiy  jamiyat va davlatlar shakllanadi. So’nggi jez davrida  xo’jalikning yuqori 
taraqqiyoti, temir qurollaridan keng foydalanishga o`tish, davlatni shakllanishiga olib keladi.  

Janubiy Hindistonning dravid xalqlari  orqali shimoliy Hindiston, Yaqin 

Sharq va o’rtayer dengizi bilan  doimiy aloqalar o`rnatiladi. Tekislikda  vyetlarda 
bo’lgani kabi yetakchi ijtimoiy  birlik  kichik  qishloq jamoasi edi. Vodiylarda yuqori darajada rivojlangan dehqonchilik, tog`li   viloyatlarda  ovchi-termachilik xo’jaligi mavjud bo’lgan.   

Mahalliy jamiyatlarning o’ziga xosligi bir etnolingivistik guruh ichida 

tekislikda yuqori taraqqiyot darajasiga erishgan dehqonlar bilan qo’shni tog`lik 
vohadagi ovchi-terimchilarning birgalikda yashashi edi. Ana shunday ijtimoiy-
iqtisodiy har xillik sinfiy jamiyat va davlatni ibtidoiy jamoa munosabatlari hukm 
surgan viloyatlar bilan ajratilishiga sabab bo’ldi.

Aulak, Bapnom (Funan), Shrikistra (Tarekittara), Suvannabxumi (Janubiy 

Birma) dagi va Tyao Praye (Menam), Malakk yarimorolidagi va arxipelagidagi 
Malay, ilk Yava davlatlari ma'lum bir siyosiy-iqtisodiy yadro-aholi zich joylashgan sholikor voha va uning poytaxti atrofida joylashgan edilar. 
Hukmdor barcha yer zahirasini oliy egasi edi. Bir qism yer zodagonlarning 
merosiy yeri, ibodatxona va koxinlarning «abadiy» yerlari bo’lgan. Aholining asosiy qismi erkin jamoatchilardan iborat bo’lib, koxinlar, zodagonlar qatlami mavjud  bo’lgan. Qullar kam sonli bo’lgan.  

Ko’pgina Mon va Kxmer davlatlari eramizning I asrlari atrofida paydo 

bo’ladi. Ular bir-birlari bilan yaqin aloqada bog`langanlar. Bu davlatlar ichida eng 
kattasi Bapnom (Funan) imperiyasi bo’lib, u o’zining gullab yashnagan davrida 
Janubiy Hindixitoyning butun mon va kxmer tekisligini egallagan. 
Bapnom davlati yangi eraning birinchi asrlarida vujudga keldi. Eramizning II-
III asrlarida mamlakatni birlashtirilish tugagach qadimgi kxmer hukmdorlari 
istilochilik urushlarini olib boradilar. Kxmer hukmdorlaridan eng mashhuri 
Fanishman bo’lgan. U kuchli flot quradi va qator qo’shni viloyatlarni bosib oladi. 
Bapnomning harbiy, dengiz va savdo qudrati er. avv  IV asrgacha o’sib boradi. 
Irrigasiya va ibodatxonalar qurilishi keng miqyosda olib boriladi, mamlakatda 
xinduizm va budda e'tiqodlari tarqaladi va hukmdor hokimiyati kuchayadi. 
V-IV   asr boshlarigacha qadimgi kxmer jamiyatida shimoliy guruhlar 
kuchaydi. Ular ilgari savdoda ishtirok  etmagan edilar. Sekin-asta ular dengiz bo`yi  hududlarini bo’ysundiradilar. Bapnom imperiyasi zaiflashib  inqirozga  yuz tutadi. Mon-Kxmer xalqlari janubiy Hindiston madaniyatining ayrim unsurlarini 
jumladan  yozuv, diniy til, ayrim diniy tasavvurlarni, monlar asosan buddizmni, 
kxmerlar hinduizmni qabul qilganlar.