Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

mehnatga haq to’lash tizimi
quyidagilarni ko’zda 
tutishi lozim:
— mehnatga haq to’lashning eng kam miqdori qonun bilan 
belgilanadi;
— ish haqinpng mutlaq darajasi xodim malakasi hamda korxona 
joylashgan hududdagi tirikchilik qiymatiga bog’liq bo’ladi;
—
odatda mehnati ijobiy baholangan barcha xodimlarning ish haqi har 
yili oshiriladi. Xodimlarning attestatsiyasi har yili o’tkaziladi;
— muhandis-texnik xodimlar va rahbariyat ish haqi darajasi oshkor 
qilinmaydi. Ular ma’muriyat va tegishli xodim o’rtasidagi kelishuvga 
muvofiq belgilanadi.
Mukofotlash moddiy jihatdan rag’batlantirish hamda xizmat 
vazifasida o’stirish orqali amalga oshiriladi. Xizmat vazifasida ko’tarilish 
o’qitish tizimi orqali malaka oshirishga bevosita bog’liq bo’ladi.
Ish haqi to’lashni kechiktirishga yo’l qo’yib bo’lmaydi. Ish haqining 
388

---

o’z vaqtida to’lanishi kompaniya yoki firma samarali faoliyatining asosiy 
mezoni hisoblanadi.
Mehnatga haq to’lash davlat tomonidan ham, bitim va shartnomalar 
bilan ham boshqarib boriladi (9.29- rasm). Bunda mehnatga haq to’lash 
masalalari davlat, ish beruvchilar va xodimlar vakillari ishtirokida 
kelishiladi.
Mehnatga haq to’lashning davlat tomonidan boshqarilishi ham 
bevosita, ham bilvosita bo’ladi. Bevosita boshqarish - korxona, tashkilot, 
muassasalar uchun majburiy bo’lgan ko’rsatkichlarni markazlashtirilgan 
holda belgilab berishdir. Ularga ish haqi mikdoridan pensiya va ijtimoiy 
fondlariga bevosita to’lovlar, daromad solig’i, eng kam ish haqi, pensiya 
va nafaqalarning mikdori, byudjet sohasi xodimlari uchun tarif 
razryadlarini belgilab berish kiradi.
Bilvosita boshqarish tarif stavkalari va mansab maoshlarini qo’llash, 
mehnatga haq to’lashning progressiv usullarini qo’llash, iqtisodiyot 
tarmoqlarida ish haqi miqdori, ishchilar kasblari va xizmatchilar 
lavozimlarini unifikatsiyalash, ish vaqti me’yorlari va boshqa 
masalalaryuzasidan davlat tavsiyalarini ishlab chiqish orqali amalga 
oshiriladi.
O’zbekiston Respublikasida byudjet sohasi xodimlari mehnatiga 
haqto’lash yagona tarif setkasi asosida amalga oshiriladi.
Byudjetga qarashli bo’lmagan sohalarda (aktsiyadorlik jamiyatlari, 
mas’uliyati cheklangan hamda qo’shimcha mas’uliyatli jamiyatlar, xo’jalik 
shirkatlari, xususiy korxonalar va boshqalar) amaldagi qonunchilik bilan 
389