Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Shaxsiy o’zligini namoyon qilish motivi.
Bu ko’pgina 
xodimlarga, ayniqsa yosh va etuk yoshdagi xodimlarga xos.
3.
Mustaqillik motivi. 
Bu “xo’jayinlik" his-tuyg’usi kuchli bo’lgan 
xodimlarga xosdir. Mazkur insonlar “xo’jayinlik qilish va tadbirkorlikni 
mustaqil olib borish uchun” barqarorlikni qurbon qilishlari va yuqoriroqish 
haqidan voz kechishlari mumkin. Ular - ishbilarmonlar tavakkalchilik 
qilib, o’zlarining barqaror ish joylari, yuqori miqdordagi maoshdan voz 
kechib mustaqil ish boshlagan.
4.
Ishonchlilik (barqarorlik) motivi.
Mohiyat jihatidan bu 
343
Kengligi
bo’yicha 
Bir sohada mujasamlashgan, 
ko’plar orasida taqsimlangan

---

mustaqillik motivining aksidir. Bu holda faoliyatning va turmushning 
barqarorligi tadbirkorlikdagi tavakkalchilikdan afzal ko’riladi.
5.
Yangilikka (bilimlar, buyumlarga) ega bo’lish motivi.
Bu 
bozor menejmenti, eng avvalo marketingning ko’pgina xususiyatlari 
negizini tashkil etadi. Iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan davlatlarda moddiy 
buyumlar dunyosini yaratish uchun xuddi shu qiziqishdan foydalanadilar.
6.
Adolatlilik motivi
insoniyat butun taraqqiyoti davomida alohida 
ahamiyat kasb etib kelgan. Har bir jamiyatda adolat tushunchasi o’ziga xos 
mezonlarga ega bo’ladi. Adolat tamoyiliga amal qilmaslik xodimlar 
qiziqishini so’ndiradi, hatto o’ta jiddiy ijtimoiy muammolarga sabab 
bo’ladi. Shuning uchun O’zbekistonda hayotning boshqa sohalarida, 
xususan ishlab chiqarishda ham adolat tamoyiliga amal etilishiga alohida 
e’tibor qaratiladi.
7.
Musobaqalashish motivi 
har bir insonga xos xususiyat. Bu holda 
kam xarajat bilan yuqori samaradorlikka erishish mumkin. 
Musobaqalashish motivi korxonada musobaqa tashkil etishning asosi 
hisoblanadi. Bunda quyidagilarni hisobga olish maqsadga muvo-fiqdir:
— musobaqalashuvchilarni sharoitlari, ishlab chiqarish xususiyatlari 
yaqin bo’lgan guruhlar bo’yicha tabaqalashtirish;
— ko’rsatkichlarning bir xil bo’lishi;
— g’oliblarii tabaqalashtirgan holda taqdirlash;
— goliblik o’rinlarini egallaganlarning ish haqi kamida uchdan bir 
baravarga ko’payishi kerak.
Qiziqtirishda inson manfaati hamisha hisobga olinadi: psixologiyaga 
oid adabiyotda qiziqish va manfaatga bir tushuncha sifatida qaraladi. 
Iqtisodiyotda esa manfaat iqtisodiy sub’ektlar xatti-harakatlarining 
manfaatdorligini, qiziqishini rag’batlan-tiruvchi omil hisoblanadi.
Boshqaruv nuqtai nazaridan xodimda qanday manfaatlar mavjudligini 
bilish muhimdir. Bu boshqaruv maqsadlariga muvofiq personal faoliyatini 
muayyan ish, vazifaga yo’naltirishga xizmat qiladi. Ana shu maqsadga 
erishish uchun manfaatlar tasnifini bilish darkor (9.11-rasm).
Manfaatni shakllantirish murakkab va ko’p bosqichli jarayondir. 
Birinchidan, bu insonning ushbu ehtiyojning uning hayoti uchun 
ahamiyatini anglatishdir. Ikkinchidan, ehtiyojni qondirish yo’llarini 
izlashga undaydi. Tashqarida ehtiyojni eng yaxshi darajada qondiradigan 
ob’ekt belgilanadi. So’ng bu ob’ektni ehtiyojni qondirish jarayoniga jalb 
etish yo’li izlanadi. Natijada, ushbu ob’ekt bilan bog’liqharakatlar 
boshlanadi. Shunday qilib, manfaat insonlar faoliyati va ular xatti-
harakatining real sababchisiga aylanadi.
344