Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

uzilishni iloji 
boricha kamaytirish.
Chet eldagi ko’pchilik firmalarning haftabay ish 
haqi to’lashlari, eng avvalo, xuddi ana shu tamoyilga rioya etishlari bilan 
bog’liqdir. Rag’batlantirishningdarhol amalga oshirilishi samaradorligi 
ko’pdan beri yaxshi ma’lum. Amalga oshirilgan tajribalar ushbu tamoyilga 
amal qilish, hatto mukofot miqdorini kamaytirish mumkinligini ham 
isbotlaydi. Chunki, odamlarning aksariyati “Kam bo’lsa ham darhol 
to’lansin!” tamoyiliga moyildirlar. Bundan tashqari, rag’batlantirishning 
tez-tez amalga oshirilishi, uning mehnat natijasi bilan bog’liq bo’lishidan 
iborat ta’sirchan kuchga ega.
Moddiy va ma’naviy rag’batlantirish usullarini qo’shib olib 
borish.
Rag’batlantirishning bu ikki turi ham katta ta’sir kuchiga ega. 
Ularni qo’llashda iqtisodiyotning rivojlanish darajasi, an’analar, 
xodimning moddiy ahvoli, yoshi va jinsi hisobga olinishi lozim. Masalan, 
xodim yosh bo’lsa uni moddiy rag’batlantirish samaraliroqdir.
Biroq bu ma’naviy rag’batlantirishni qo’llash samarali emas, degan 
ma’noni keltirib chiqarmaydi.
Olimlar fikricha, iqtisodiyotning barqaror holatida xodim yoshi 50 ga 
etganda uning uchun moddiy va ma’naviy rag’batlantirish deyarli bir xil 
ahamiyat kasb etadi. Rag’batlantirish omillari va turlariga etarlicha e’tibor 
bermaslik yoki ortiqcha baho berish korxonada samarali menejment uchun 
351

---

zararlidir.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda rag’batlarni 9.13-rasmdagi kabi 
tasniflash mumkin.
Inson mehnat faoliyatiga kirishar ekan, unda yoshligidan egallagan 
muayyan qadriyatlar, tamoyillar mavjud bo’lib, ularga oila va maktabda 
asos solingan bo’ladi. Shu davrlarda mehnatga qadriyat sifatidagi 
munosabatlar, shaxsning mehnat sifatlari - mehnatse-varligi, mas’uliyat, 
intizomlilik, tashabbuskorlik va boshqa xislatlari shakllana boshlaydi. 
Ayni vaqtda dastlabki mehnat ko’nikmalari hosil qilinadi.
352

---

Ishga qiziqishni shakllantirish uchun, ushbu mehnat me’yorlari va 
qadriyatlarini egallash nihoyatda muhimdir. Bevosita xuddi ana shu 
me’yor va qadriyatlar kelgusidagi mehnat faoliyati mazmunini, turmush 
tarzini belgilaydi.
Inson mehnat faoliyatini boshlar ekan, mehnati orqali qaysi 
manfaatlarini amalga oshirishini anglaydi. Amaldagi ishlab chiqarish 
353