Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Tarixnavislik
18-  §.  Buxoro  amirligida  madaniy  hayot
Ashtarxoniylar  hukmronligi  davridan 
boslilab  ijtimoiy-madaniy  hayot  rivoji- 
ning  qudratli  to‘sig‘iga  aylangan  diniy  mutaassiblik  mang‘itlar 
hukmronhgi davrida yanada kuchaydi.  Bu omil, birinclii navbatda, 
aniq  tabiiy  fanlaming  rivojlanishiga  imkon  bermadi.  Chunki, 
diniy  mutaassiblik  namoyandalari  bu  fanlar  sohasida  amalga 
osliirilislii  mum kin  bo‘lgan  har  qanday  kashfiyotni  Xudoning 
irodasiga  shak  keltirish  deb  hisoblardilar.  Shuning  uchun  ham 
uch  o‘zbek  xonligida,  jumladan,  Buxoro  amirligida  aniq  tabiiy 
fanlar  rivojlanmadi.  Shu  tufayli,  bu  davrda  asosiy  asarlar  tarix, 
adabiyot,  san’at  va  me’morchilik  sohasida  yaratilganligi  bejiz 
emas  edi.  Buxoroning  XIX  asr  birinclii  yarmida  ijod  etgan 
tarixchi  olimi  Muhammad  Ya ’qub  ibn  Doniyolbiy Buxoriy  (1771 — 
1831)  edi.  U  „Gulshan  ul-muluk“  (Podshohlar  gulshani)  degan 
asar yozib  qoldirgan.  Bu  asar ikki  qismdan iborat bo‘lib,  birinclii 
qismi  Buxoroning  qadimgi  tarixi,  uning  hukmdorlari  shajarasi 
bayoniga bag‘islilangan.  Asaming  ikkinclii  qismida  esa  Markaziy 
Osiyoning  XVIII  va  XIX  asr  boshlaridagi  tarixi  bayon  etilgan.
XIX  asrda  yozilgan  Mirzo  Shams  Buxoriyning  „Bayoni  ba’zi 
havodisoti  Buxoro,  Ho‘qand  va  Qoshg‘ar“  („Buxoro,  Qo‘qon 
va  Qashqarning  ayrim  voqea-hodisalari  bayoni“)  kitobi,  shu- 
ningdek,  Mir  Olim  Buxoriyning  „Fathnom ayi  sultoniy“ , 
Muhammad  Hakimxonning  „Yilnomalar  to ‘plami“  asarlari 
tariximiz,  uchun  muhim  manbalar  hisoblanadi.
Bu  davr  adabiyotida  o‘z  davrining 
mashhur  shoir  va  yozuvchilari  ijod