Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Yakunlarni chiqaramiz
•  Buxoro amirligi  yuqori mehnat unumdorligini ta’minlovchi 
mashinalashgan ishlab chiqarishga o‘tolmadi.
1.  Buxoro davlatida ichki va tashqi savdo nochor ahvolda bodganligi 
sabablari nimalardan  iborat edi?
2.  Jahon  bozori  bilan  uzviy  bogdiqlik  davlatlar  hayotida  qanday 
ahamiyatga ega?
3.  Rossiyaning Markaziy Osiyo bilan savdo aloqalarini yaxshilashdan 
ko‘zlangan maqsadlari nimalardan iborat edi?
66

---

17-  §.  Buxoro  amirligi  XIX  asrning  birinchi  yarmida
Buxoro amir Haydar 
hukmronligi davrida
Amir  Shohmurod  vafot  etgach,  taxtga 
uning  o‘g‘li  Haydar  o‘tirdi  (1800 — 
1826).  Ayrim  viloyatlar  hukmdorlari 
uning  tajribasizligidan  foydalanib,  markaziy  hokimiyatga  bo‘y- 
sunmaslikka  uringanlar.  Biroq,  amir  Haydar  katta  qiyinchiklar 
bilan bo‘lsa-da, ulardan aksariyatining qarshiligini sindira olgan va 
markaziy  hokimiyatga  b o ‘ysundirgan.  Aksariyat  viloyatlar 
mustaqilligining  tugatilishi  davlat  yerlari  zaxirasini  ko‘paytirgan. 
Bu  esa davlat yerlarini ijaraga  olib  ishlovchilar sonining oshishiga 
olib  kelgan.  Bu  omil  amirlik  iqtisodiyotining  tez  sur’atlar  bilan 
o‘sishiga xizmat qilgan.
Amir  Haydar  hukmronligi  davrida  mamlakat  ichki  va  tashqi 
savdosi ham o‘sdi.
Amir  Haydar  o‘z  davrining  eng  bilimdon  hukmdorlaridan 
biri bolgan.  Qur’oni  Karimni  yoddan bilgan.  Amir huzurida tez- 
tez  diniy  va  ilmiy  mulohazalar  o ‘tkazilib  turilgan.  Buxoro 
madrasalariga  chet  davlatlardan  o‘qishga  keluvchilar  soni  ortib 
borgan.  Ular  uchun  qulay  sharoit  yaratish  choralari  ko‘rilgan. 
Amir Haydaming o‘zi ham madrasa talabalariga ma’ruzalar o‘qigan.
Ayni  paytda,  amir  Haydar  qanchalik  hurmat  qilinmasin, 
amirlikda  to la   osoyishtalikni  ta’minlay  olmagan.  Bunga jamiyat 
hayotidagi  adolatsizliklar  ham  sabab  bolgan.
Viloyatlardagi xalq noroziligidan ayrim viloyatlar hokimlari va 
yirik zodagonlar markaziy hokimiyatdan mustaqil bolish maqsadi 
yolida foydalanib qohshga uringanlar.
Amir  Haydarning  ukasi  Dinnosirbek  hokimlik  qilayotgan 
Marv  viloyati  aholisi  1804-  yilda  qo‘zg‘olon  kolargan.  Amir 
Haydarga  qarshi  b o lg a n   kuchlar  esa  undan  foydalanib, 
Dinnosirbekni  amirlik  taxtiga  olqazmoqchi  bolganlar.  Biroq, 
markaziy hukumat bunga qarshi keskin choralar ko‘rishga majbur 
bolgan.
Amir  Haydar  ukasi  Dinnosirbek  boshliq  qo‘zg‘olonchilarga 
qarshi  Niyozbek  parvonachi  boshchiligida  qo‘shin  yuborgan. 
Niyozbek  parvonachi  buyrugl  bilan  Marv  vohasini  suv  bilan 
ta’minlab turgan Sultonbandi to‘g‘onini buzdirib tashlagan.  Suvsiz 
qolgan  marvliklar  jang  qilmay,  o‘zlari  yashab  turgan  joylardan 
boshqa yurtlarga ketishga majbur bolgan. Dinnosirbek esa Erondan 
boshpana topgan.
6 7

---