Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

11-  §.  Ashtarxoniylar  davrida  ijtimoiy-iqtisodiy  hayot
Davlat  boshqaruvi
Ashtarxoniylar  davrida  davlat  tizimi  va 
boshqaruvi  o ‘z  tuzilishi,  mohiyati 
jihatidan  shayboniylar  davridagidan  deyarli  farq  qilmas  edi. 
Davlatning  ichki  va  tashqi  siyosatiga  doir  masalalar  rasman  oliy 
hokimiyat  boshlig‘i  —  Xon  ixtiyori  bilan  hal  qilinardi.  Markaziy
43

---

va  mahalliy  hokimiyat boshqaruvida  ham  shayboniylar  davrida 
amalda  bo‘lgan  lavozimlar  saqlanib  qolgan  (6-§  ga  qarang).
Shunday  bo ‘lsa-da,  ayrim  o ‘zgarishlar  ham  amalga 
oshirilgan.  Chunonchi,  shayboniylar  davrida  devonbegi  xondan 
keyingi  shaxs  bo‘lgan  bo‘lsa,  endi  otaliq  lavozimidagi  shaxs 
bunday  martabaga  ega  bo‘lgan.  Shuningdek,  ashtarxoniylar 
davrida  saroy  qutvoli  davlat  lavozimi  joriy  etilib,  u  davlat 
mablag‘i  hisobiga  amalga  oshiriladigan  qurilish,  suv  inshootlari 
barpo  etish  va  obodonchilik  ishlarini  boshqargan.
Buxoro  xonligi  ma’muriy  jihatdan  viloyatlarga,  viloyatlar 
tumanlarga  bo‘linib  boshqarilgan.  Viloyat  hokimlari  xon  tomo- 
nidan  tayinlangan.  Shuni  ta’kidlash  lozimki,  eng  yuqori  davlat 
lavozimlariga  qudratli  o‘zbek  qabilalarining  boshliqlari  tayinlan­
gan.  Bu  esa  mazkur  qabilalaming  xonlikdagi  mavqeyini  yanada 
kuchaytirgan.  Harbiy  sohada  doimiy  qo‘shin,  markaziy  harbiy 
qo‘mondonlikning  yo‘qligi,  qo‘shinning  zamonaviy  qurol- 
yarog‘lar  bilan  ta’minlanmaganligi  Buxoro  xonligining  harbiy 
jihatdan  o‘ta  zaiflashuviga  obb  kelgan.