Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

8- §. Buxoro xonligining tashqi siyosati
Buxoro va Boburiylar 
M ovarounnahrda hukmronlik qilayot- 
davlati munosabatlari 
gan Abdullaxon 
II 
safaviylarga qarshi
k u ra s h d a b o b u r iy la r b ila n b irg a
harakat qilishga intilgan. Shu sababdan 1572-yili Abdullaxon 
II
A kbarshoh huzuriga o ‘zining elchilarini yubordi. Buxorolik 
elchilar o ‘z hukmdorining sovg‘a-salomlari va maktubini olib 
borganlar. Bir qancha vaqtdan so‘ng yana javob sovg‘a-salomlari 
va maktubini olib, o ‘z vatanlariga qaytganlar. Abdullaxon o ‘z 
maktubida ikki davlat o ‘rtasida do ‘stlik munosabatlarini mustah- 
kamlash istagini bayon qilgan edi. Bundan ko‘zlangan maqsad 
boshqa davlatlar tom onidan b o ‘lishi m um kin b o ‘lgan hujum 
xavfiga qarshi ittifo q tu zish edi. 1577-yili A bdullaxon 
II

---

Agra. Tojmahal.
Hindistonga ikkinchi m arta elchi yuborgan. Bu elchi almashish- 
dan siyosiy maqsad ko‘zlangan edi. Abdullaxon II to ‘g ‘ridan 
t o ‘g ‘ri E ro n n i o ‘zaro taqsim lab olishni ta k lif qildi. Lekin 
Akbarshoh bunga rozi b o ‘lmadi. Chunki bu davrda H indiston­
ning shimolidagi mustaqil knazliklar — Sing va Kashmim i bosib 
olish uchun tayyorgarlik ko‘rayotgan edi. Akbarshoh Sing va 
Kashm im i bosib olib, shayboniylar davlatining janubiy chega- 
ralariga yaqinlashdi. Shunday sharoitda, 1584-yili Badaxshon 
Abdullaxon tom onidan egallandi.
Abdullaxon II endi Akbarshoh huzuriga 1585-yilda uchin- 
chi marta elclii yubordi. Elchi Buxoro xoni yuborgan maktubni 
Akbarshohga topshirdi. M aktubda Abdullaxon Badaxshonning 
fath etilish sabablarini tushuntirishga harakat qilgan edi. Abdul­
laxonning fikricha, m usulm onlarning m uqaddas shaharlari 
bolgan Makka va Madinaga boradigan yo‘l Badaxshon orqali 
o ‘tardi. G ‘ayridinlardan tozalash maqsadida u Badaxshonni egal- 
laganini bildiradi.
1586-yilning 23-avgustida A kbarshoh o ‘zining elchisini 
Abdullaxonning elchilariga q o ‘shib Buxoroga yuboradi. A k­
barshoh o ‘z m aktubida Abdullaxonga Turkiya Eronning bir 
qismini bosib olganligidan tashvishlanayotganligini, Buxoro va 
H in d isto n birgalikda Eronga yordam k o ‘rsatishi zarurligini 
m a’lum qilgan edi. Akbarshohning asl maqsadi Balx va Badax­
shonni, imkoni b o ‘lsa, Xurosonni ham o ‘ziga b o ‘ysundirish edi. 
Shu tufayli, Abdullaxon II bunday ittifoqqa rozi b o ‘lmaydi. Bu 
paytda Eron hukm dori shoh Abbos I Eronni birlashtirishga, 
m ustahkam lab olishga erishgan edi. Ana shunday sharoitda
3 — 0 ‘zbekiston tarixi, 8-sinf 
33

---

Badaxshonda Abdullaxonga qarshi isyon ko‘tarildi. Buxoroda bu 
isyonda Akbarshohning qo‘li bor degan gumon paydo boladi. 
Badaxshon hukmdori Abdullaxon II ning o ‘g ‘li A bdulm o‘m in 
Akbarshohga maktub yo‘llab, undan boshpana berilgan badax- 
shonlik isyonchilarni Buxoroga qaytarib yuborishini, qizini 
o‘ziga nikohlab berishni, hatto Hindistonning bir qismini tortiq 
qilishini talab qildi. N atijada ikki davlat o ‘rtasidagi munosa- 
batlarga sovuqchilik tushadi. Keyinchalik Abdullaxon II Akbar­
shoh huzuriga navbatdagi elchisini yuborib, о ‘g ‘lining xatti- 
harakati uchun undan uzr so‘ragan.