Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

qi 
sav 
о 
to ‘xtab qolgani yo‘q. Buxoro Hindiston,
Afg‘oniston, Eron, Xitoy bilan savdo aloqalarini olib borgan. 
Bu davlatlarga xonlikda islilab chiqarilgan ip gazlamalar, baxmal, 
qog‘oz, egar-jabduqlar, qurollaming ayrim turlari, meva va boshqa 
mahsulotlar ortilgan savdo karvonlari qatnab turardi. Ba’zi savdo 
karvonlarining tuyalari bir necha yuz boshga yetardi.
• • •

---

Mamlakatning Samarqand va Buxoro kabi shaharlariga ko‘plab 
chet ellik savdogarlar kelib turishardi. Buxoroda hatto hind 
savdogarlari va sudxo‘rlari yashaydigan alohida mahallalar ham 
bor edi. Ular hind gazlamalari, bo‘yoqlari, shifobaxsh va ziravor 
o‘tlar, dori-darmonlar, qand-shakar bilan savdo qilardilar.
Buxoro aholisini chorva mollari va chorvachilik mahsulotlari, 
tuyalar hamda hunarmandchilik buyumlari bilan ta ’minlovchi 
qozoq cho‘llarining aholisi bilan keng savdo olib borilardi. Ular 
xom teri, shuningdek, qo‘y terisini turli ranglarga bo‘yab tikkan 
kamzullari bilan ham mashhur edilar. Bu mahsulotlar Buxoro 
bozorlarining eng xaridorgir mahsulotlari edi. Qozoqlar bilan 
savdo aloqalarida qoraqalpoqlar vositachilik qilar edilar. 
Turkmanlar Buxoro bozorlariga zotdor otlar olib kelib sotardilar.
Buxoro amirligining Rossiya bilan savdo aloqalari o‘sib bordi. 
Orenburgda 1804-yili Buxoro amirligi savdogarlarining qarorgohi 
qurilib, unda 20 xonadon istiqomat qilgan. Ular Rossiya bilan 
Buxoro amirligi o‘rtasidagi savdoda muhim o‘rin tutganlar. 1825- 
yilga kelib savdogarlar qarorgohi kengayib, xonadonlar soni 30 
taga yetdi. Ularning ko‘pchiligi hunarm andlar (now oylar, 
savdogarlar) bo‘lib, o‘z mahsulotlarini shu yerda sotuvga tayyor- 
laganlar. Buxorodan yo‘lga chiqqan karvon 2 oyda Orskka yetib 
borardi. Ba’zida savdo karvoni 5 mingtagacha tuyadan iborat 
bo‘lardi.
Shu tariqa Buxoro davlati iqtisodiyoti Rossiya bilan savdo 
qilishga moljallangan o‘ziga xos yo‘nalishga ega bo‘la borgan. Buni 
quyidagi fakt ham isbotlaydi. Masalan, 1844-yilda Buxoro 
xonligining 
Markaziy 
Osiyo — Rossiya tashqi savdosidagi 
ulushi 25 foizni tashkil etgan b o ‘lsa, 1864-yilga kelib bu 
ko‘rsatkich 42 foizga ko‘tarilgan.
• Buxoro amirligi yuqori mehnat unumdorligini ta’minlovchi 
mashinalashgan islilab chiqarishga o‘tolmadi.
1. Buxoro davlatida ichki va tashqi savdo nochor ahvolda bo‘lganligi 
sabablari nimalardan iborat edi?
2. Jahon bozori bilan uzviy bog‘liqlik davlatlar hayotida qanday 
ahamiyatga ega?
3. Rossiyaning Markaziy Osiyo bilan savdo aloqalarini yaxshilashdan 
ko‘zlangan maqsadlari nimalardan iborat edi?

---