Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

Buxoro -  Rossiya muno- 
Buxoro  xonligining  Rossiya  bilan  m u- 
sah atlar’ 
nosabatlari  XVI  asrning  ikkinchi  yar-
m idan  rivojlana  bordi.  Abdullaxon  II 
Rossiya  bilan  savdo  aloqalarini  yaxshilashga  harakat  qilar  ekan, 
bu  orqali  o ‘z  davlatining  siyosiy  ahvolini  mustahkamlashga  ham  
erishm oqchi  edi.  Chunki  podsho  Ivan  Grozniy  (1533—1584) 
davrida  Rossiyaning  mavqeyi  kuchaya bordi.  Ivan  Grozniy  davrida 
Qozon  xonligi  (1552),  Hojitarxon  xonligi  (1556),  Volga b o ‘ylari 
va  G ‘arbiy  Sibir  hududlari  Rossiya  tom onidan bosib  olingan  edi.
29

---

Bu  hoi  Rossiyaga  savdo  yo‘llarini 
nazorat  qilish  im konini  berdi.
Volga  atrofidagi viloyatlarda  sav- 
do-sotiq  ishlarini  olib  borish  Buxo­
ro  xonligidan  kelgan  savdogarlar 
uchun  ancha  qulay  edi.  Ularga  eng 
yaqin  q o ‘shni  m am lakat  Rossiya 
b o ‘lib  qolgandi.  Bu  hoi  ko ‘p  jihat- 
dan  Q ozon  tatarlari  ham da  bosh- 
qirdlarga  din  va  til  yaqinligi  bilan 
izohlanar  edi.  Shuning  uchun  ham  
A bdullaxon  II  to m o n id an   1557— 
1558-  yillarda  M oskvaga  elch ilar 
yuborilgan.  Elchilar  Astraxan  orqali 
. 
M oskvaga  b o rib ,  Iv a n   G ro z n iy
van 
rozniy. 
huzurida  b o ‘ladilar.  U lar  o ‘z  xonlari
nom idan  savdogarlaming  Volga  b o ‘ylab  erkin  o ‘tishlariga  ijozat 
so‘raydilar.  Elchilar  Moskvadan juda  ko‘p  o ‘q-dori,  ov  quslilari 
va  matolar bilan  qaytgan.
Ayni  paytda,  Rossiya  ham   Buxoro  xonligi  bilan  savdo-sotiq 
ishlarini  rivojlantirishdan  m anfaatdor  edi.  Bu  m anfaatdorlik, 
avvalo,  Buxoroning  Rossiya  tovarlarini  sotish  u c h u n   qulay 
bozorligida  edi.  Ikkinchidan  esa,  Rossiya  Buxoro  xonligi  orqali 
Osiyoning  boshqa  m am lakatlari  bilan  savdo  aloqalarini  rivojlan- 
tirish imkoniga  ega bo‘lardi.  Bunda,  birinclii navbatda,  Hindistonga 
chiqish  maqsadi  hisobga  olingan  edi.  1555-yili  Moskvada  tashkil 
etilgan  „Moskva  savdo  kom paniyasi“  vakili  A ntoniy  Jenkinson 
boshliq  elchilar  rus  podshosining  guvohnomasi  bilan  1558-yili 
Buxoroga  yuboriladi.  Elchi  A ntoniy  Jenkinson  Buxoro  xoni 
Abdullaxon  II  tom onidan  qabul  qilindi.  Elchi  xonlikning  xalqaro 
va  ichki  savdo  im koniyatlarini  „Rossiyadagi  Moskva  shahridan 
Baqtriyadagi  Buxoro  shahrigacha  1558-yilgi  sayohat“  nom li 
esdaliklarida bayon  etadi.
Antoniy  Jenkinson  elchiligi  natijasida  Rossiya  va  Buxoro 
xonligi  o ‘rtasida  yaxslii  savdo va  diplomatik  aloqalar yo‘lga  qo‘yildi.