Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

2.3.  Yarim  o ‘tkazgichli  diod,  volt-amper  tavsifi,
 
parametrlari,  belgilanishi,  tuzilishi  va  ishlatilishi
Yarim  o'tkazgichli  diod  deb,  ikki  elektrodli,  asosiy  xususiyati 
bir  tom onlam a  elektr  o ‘tkazuvchanlik  bo ‘lgan  elektron  asbobiga 
aytiladi. Yarim o'tkazgichli diodning boshqa elektron  lampalardan 
farqi teskari  tokning  kattaligidir,  u vakuumli diod va kenotronlarda 
deyarli  yo'qdir.  U ndan  tashqari,  to ‘g ‘ri  tok  o'tayotganda,  diodda 
kuchlanish  kam  pasayadi.
118
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

a 
h 
d
2.3  1-rasm
  Yarim  o'ikazgichli  diodning  ishlash  prinsipi.
2.3.2-rasm.
  Germaniyli qotishmali diodning tuzilishi:
1
—anod  uchi; 
2
 — indiy;  j-p —elektr o'tkazuvchi  soha; 
4-n
—germaniyli  kristall; 
5—vismut, surma va qo'rg'oshin qotishmali  bog'lanish; 
6—
 katod uchi.
Agar  d io d d an   o ‘tayotgan  tok  m iqdorini  unga  berilgan 
kuchlanishning  miqdori  va  qutbiga  bog‘liqligini  grafik  ravishda 
ko‘radigan  bo‘lsak, quyidagicha bo‘ladi  va u diodning volt-amper 
tavsifi  deyiladi:
MO
2.3.3-rasm.
  Yarirn  o'ikazgichli  diodning  volt-amper tavsifi
1 1 9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bu  yerda:  / iogl  —  dioddan  o ‘tadigan  to ‘g‘ri  yo‘naltirilgan  tokning 
miqdori;  /tts  — tokning teskari yo'naltirilgan qiymati; 
U 
-
 to‘g‘ri 
kuchlanishning  miqdori; 
UKt
  — teskari  kuchlanishning  miqdori.
Elektron-teshikni o'tuvchilaming soni bo‘yicha bitta o ‘tuvchi!i 
va uchta o'tuvchili  diodlar bo‘ladi.  U chta o'tuvchilarga dinistor va 
tiristorlar  kiradi.
Diodlaming ishlatilishi va ishlash prinsipi bo'yicha quyidagicha 
klassifikatsiyalash  mumkin:  detektorli  va  o ‘ta  yuqori  tebranishli 
o ‘zgartiruvchi  diodlar;  impulsli  diodlar;  kuch diodlari va ventillar; 
yarim  o'tkazgichli  stabilitronlar;  aylanadigan  diodlar;  tunnel 
diodlari;  parametrli  diodlar  (varikaplar);  dinistorlar;  tiristorlar; 
fotodiodlar.
D iodlar  quyidagicha  belgilanadi:  D7A  —  diod  7  —  tartib 
raqami,  D — xillari, ventillar -  GB  — germaniyli ventil,  dinistorlar 
-   KN102A,  tiristorlar  -   KU202V  kabi  belgilanadi.
Yarim  o ‘tkazgichli  diodlar  kichik,  o ‘rta  va  yuqori  quvvatli 
t o ‘g ‘rila g ic h la rd a   (v ip ry am itel),  re z o n an sli  va  p a ra m etrik  
kuchaytirgich  (usilitel)  va  generatorlarda,  elektron  ulaydigan  va 
o'chiradigan  asboblarda  hamda  boshqa  sanoat  elektronikasining 
sxemalarida  keng qoMlaniladi.
-   +
-L.___
2.3.4-rasm.
  Diodning shartli belgisi.