|
Oltin deviz standart
Oltin quyma standartga kirmagan mamlakatlarda banknotalarni bevosita oltinga almashtirish tiklanmadi. Bu mamlakatlar o’z kredit pullarini oltin quyma standartga kiruvchi mamlakatlarning devizlariga (ya’ni valyutalariga) almashtirishini mo’ljallangan edilar. Bu bir mamlakat valyutasining ikkinchi davlat valyutasiga bog’liqlarini keltirib chiqarar edi. Pul sitemasining bu ko’rinishi oltin deviz standart nomini oldi. 1929-33 yillardagi jahon krizisidan keyin barcha mamlakatlarda oltin deviz standartning ba’zi elementlarini oltin dollar standart o’zida olib qoldi. Bu standartning o’ziga xos xususiyati shunda ediki; birinchidan, bu standartdan foydalanish huquqi faqatgina chet el emission banklari uchungina saqlab qolingan edi, ikkinchidan, bu standartda faqatgina AQSh dollarigina oltin bilan aloqasini saqlab qolgan edi xolos. 1971 yil dekabr oyidan boshlab dollarning oltin pariteti bekor qilinishi bilan oltin standartning barcha ko’rinishlari o’z kuchini yo’qotdi. Oltin standarti barbod bo’lishi va iqtisodiyotni davlat ishtirokida boshqarilishiga o’tilishi bilan metall pul nazariyasining o’rni boshqa nazariya bilan almashtiriladi. Neometalizmoimining asosiy kamchiligi shundaki, ular iqtisodni davlat tomonidan boshqarilishi bilan oltinga almashtirilmaydigan kredit pullar orasida ichki bog’lig’ini e’tiborga olmadilar.
Iqtisodiyotni monetizatsiya koeffitsienti pul massasining (M2 jami - naqd pullar, cheklar, talab qilib olinmaguncha depozitlari va korxonalar va aholining banklardagi naqd depozitlari) yalpi ichki mahsulotga (YaIM) nisbatiga teng ko'rsatkichdir . Bu ko'rsatkich iqtisodiyotning pul bilan ta'minlanish darajasi haqida tasavvur beradi [3]. Bir qator ilmiy nashrlar nafaqat M2 / YaIM, balki M3 / YaIM va M1 / YaIMni monetizatsiya ko'rsatkichlarini ham baholaydi. M3/YaIM M1/YaIMga nisbatan qanchalik yuqori bo‘lsa, mamlakatda naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimi va iqtisodiyotning moliyaviy salohiyati shunchalik rivojlangan bo‘ladi. Kichik farq shuni ko'rsatadiki, bu mamlakatda pul operatsiyalarining katta qismi naqd pulda amalga oshiriladi va bank tizimi yomon rivojlangan. Monetizatsiya koeffitsientini sun'iy ravishda oshirish mumkin emas. Uning o'sishi milliy iqtisodiy siyosatga ishonchning kuchayishi, iqtisodiy o'sish, milliy moliya tizimidagi jamg'armalar darajasining oshishi fonida qayd etilgan.
Davlatning ichki bozorda pul mablag'larini jalb qilish va ijtimoiy dasturlarni amalga oshirish qobiliyati iqtisodiyotning monetizatsiya ko'rsatkichining qiymatiga bog'liq. Shu bilan birga, nominal va real pul massasi o'rtasidagi farqlar bilan bog'liq ma'lum bir paradoks qayd etilgan. Nazoratsiz pul emissiyasi iqtisodiyotning monetizatsiyasini oshirishga emas, balki uning pasayishiga olib keladi. Inflyatsiya davrida nominal pul massasining tez o'sishi narxlarning va shunga mos ravishda nominal YaIMning o'sishiga olib keladi, bu pul miqdorining o'sishidan ustun turadi, bu esa, mos ravishda, monetizatsiya koeffitsientining pasayishiga olib keladi. YaIM o'sishi bilan nominal pul massasining o'sish sur'atining pasayishi milliy pulga bo'lgan ishonchni oshiradi, bu esa, o'z navbatida, iqtisodiyotning monetizatsiyasining oshishiga olib keladi .
Iqtisodiyotni monetizatsiya qilishning yuqori darajasi moliyaviy sektori yaxshi rivojlangan mamlakatlarga xosdir. Monetizatsiyaning past darajasi pul va shunga mos ravishda investitsiyalarning sun'iy tanqisligini keltirib chiqaradi. Bu iqtisodiy o'sishni cheklaydi. Shu bilan birga, rivojlanmagan moliyaviy tizim bilan iqtisodiyotni pul bilan to'ldirish faqat inflyatsiyaning oshishiga va shunga mos ravishda iqtisodiyotning monetizatsiyasining yanada pasayishiga olib keladi. Buning sababi shundaki, qo'shimcha pul massasi iste'mol bozoriga kirib, yalpi talabni oshiradi va taklif darajasiga hech qanday ta'sir ko'rsatmaydi.
Yillar bo'yicha turli mamlakatlar uchun iqtisodiyotning monetizatsiya darajasi (Marshall koeffitsientlari)% bilan jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
