Конвертация бўлмайдиган валюта - мамлакат ҳукумати томонидан валюталарни сотиш ва сотиб олишга ёки бошқа операцияларни амалга оширишга чекловлар ўрнатилган бўлади. Бу Шимолий Корея вони ва Куба песоларидир. Бундай пуллар муомаласига фақат мамлакат ичида рухсат этилади.
Қисман конвертация бўладиган валюта – булар эмитент мамлакатдан ташқарида муомаласи чекланган миллий банкноталардир. Масалан, Ўзбекистонда сўм қонуний тўлов воситаси ҳисобланади. Мамлакат ташқарисида эса сўмни айирбошлаш бўйича чекловлар мавжуд бўлиб, фақат айрим хорижий валюталарга айирбошланиши мумкин. Масалан, бир киши Малайзияга сафар қилмоқчи ва унинг Малайзия рингитига алмаштирмоқчи бўлган маълум миқдордаги ўзбек сўми бор, лекин Малайзиянинг валютаси камёб валюта бўлиб, уни банкларда сотиб олиш имконияти йўқ. Бунинг учун ўзбек сўмини, масалан, АҚШ долларига алмаштириш керак. Малайзияга келгач, эркин алмаштириладиган валюта бўлган долларларни Малайзия рингитига бемалол алмаштириш мумкин. Бу ҳолат қисман конвертация қилинадиган валюталарни айирбошлашга мисол бўла олади.
Валюта котировкаси нима? Котировка - бу хорижий валютанинг миллий валютадаги нархи. Бир валюта бирлигининг бошқасига нисбатан курси бевосита аниқланмаган тақдирда, талаб ва таклифга мувофиқ биржада котировка кросс-курс орқали аниқланади.
Кросс-курс - бу икки валюта қийматининг ўзаро нисбати бўлиб, уларнинг учинчи валютага нисбатан курслари орқали аниқланади. Амалда, кросс-курсни ҳисоблаш қуйидагича бўлади. Фараз қилайлик, Хорватия кунасининг ўзбек сўмига нисбатан курсини билмоқчимиз. Ўзбекистон банки куна қийматини белгиламайди, шунинг учун сиз кросс-курсдан фойдаланишингиз керак. Хорватия миллий банки кунанинг долларга нисбатан курсини (USD/HRK), Ўзбекистон банки эса ўз навбатида сўмнинг долларга нисбатан курсини (USD/UZS) ўрнатади. Ушбу курсларни бир бирига (USD/UZS ни USD/HRK) бўлиш орқали, кунанинг сўмга нисбатан курсини аниқлаш мумкин. Масалан, 18.03.2020 йил ҳолатига долларнинг сўмга нисбатан курси 9520.34 сўм (1 АҚШ доллари – 9520.34 сўм) ҳамда долларнинг кунага нисбатан курси 6.97 (1 АҚШ доллари - 6.97 куна) бўлган. Шу куни кунанинг сумга нисбатан қиймати қуйидагича бўлган:
Бреттон-Вудс тизимидан олдин (валюталар курсларини АҚШ долларига боғлаш), “Олтин стандарт” тизимидан фойдаланилган (давлатлар томонидан миллий валюталарни расмий равишда олтинга боғлашга асосланган халқаро валюта тизими бўлиб, бунда Марказий банклар миллий валюталарни олтинга айирбошлаш орқали сотиб олиш ва сотиш мажбуриятини олган), тарихда икки маротаба амал қилган (1880-1914 ва 1925-1931 гача). 1971-1978 йилларда Бреттон-Вудс тизими ўрнини эркин валюта савдосига (эркин валюталар конвертацияси) асосланган Ямайка валюта тизими эгаллади.
Валюта коди – бу дунёдаги валюталар учун умумий қабул қилинган белги бўлиб, у учта ҳарфдан иборат бўлади. Бу валюталарни матнлар ва электрон таблоидларда қисқа ва аниқ акс эттиришни осонлаштиради.
Do'stlaringiz bilan baham: |