Pul muomalasi

Markaziy bankning majburiy zaxira siyosati quyidagi uch funktsiyani bajaradi:

– tijorat banklarining kredit ekspansiyasini jilovlash;

– milliy bank tizimining likvidliligiga ta’sir etish;

– tijorat banki bankrot bo’lgan sharoitda uning majburiyatlari yuzasidan hisoblashish.

Ko’pchilik o’tish iqtisodiyoti mamlakatlarida Markaziy bank tomonidan

tijorat banklari kreditlarining foiz stavkalarini yuqori chegarasini belgilash, ya’ni foiz stavkalarini limitlash qo’llaniladi. O’zbekiston Respublikasida ham 1999 yilga qadar tijorat banklari kreditlari foiz stavkalarining yuqori chegarasini belgilab qo’yish amaliyoti mavjud edi. Bunda, tijorat banki tomonidan beriladigan kreditning foiz stavkasini yuqori chegarasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki qayta moliyalash stavkasining 1,5 barobaridan oshib ketmasligi lozim edi. Aytaylik, Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasining yillik darajasi - 12%. Bunda tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlarning yillik foiz stavkasi 18 foizdan yuqori bo’lmasligi kerak. Agar tijorat banki Markaziy bank tomonidan belgilangan limitdan yuqori stavkada kredit bergan bo’lsa, u holda, limitdan yuqori stavka miqdoridagi foizli daromad Davlat byudjetiga olinib, tijorat bankiga yana shuncha miqdorda jarima solinar edi. Tijorat banklari kreditlarining foiz stavkalariga nisbatan limitlar belgilash taraqqiy etgan mamlakatlar amaliyotida qo’llanilmaydi. Masalan, Yaponiyada ushbu instrumentdan hozirga qadar umuman foydalanilmagan. Tijorat banklari kreditlari foiz stavkalarining yuqori chegarasini belgilashdan ko’zlangan asosiy maqsad bo’lib, aholi va korxonalarning tijorat banklari kreditlaridan foydalanish darajasini oshirish hisoblanadi.