“Пул, кредит ва банклар” фани 7-мавзу: Пул ислоҳотлари

2. Пул ислоҳотининг турлари

• 4. Пул тизимини мустаҳкамлаш мақсадида амалга ошириладиган айрим тадбирлар
• Бунда нақд пулларни эмиссия қилиш, уларни олтин билан таъминлаш, валюта курсини ўрнатиш тартиби ўзгартирилади.
• Масалан, АҚШда 1913 йилда 12 та федерал захира банкига банкноталарни эмиссия қилиш ҳуқуқи берилди. Ушбу банкноталарнинг 40% олтин билан, 60% тижорат векселлари билан таъминланган эди. Бунга қадар банкноталар давлатнинг қимматли қоғозлари билан таъминланар эди.

2. Пул ислоҳотининг турлари

• 5. Янги пул тизимининг пайдо бўлиши.
• Бунда янги мустақил давлатнинг пайдо бўлиши ва ягона иқтисодий маконга бирлашган давлатлар ўртасида ягона валютанинг муомалага киритилиши муносабати билан янги пул тизимининг пайдо бўлиши тушунилади.

Мустақил Ўзбекстонда пул ислоҳотлари.

• Мустақил Ўзбекстонда пул ислоҳотлари.
• Маълумки, ҳар бир давлат ўзининг пул тизимига эга бўлади. Ўзбекистоннинг мустақил давлат сифатида ажралиб чиқиши унинг мустақил пул тизимига эга бўлишини тақозо қилди. Мустақил пул тизимини ташкил топишининг 1 босқичи 1993 йилдан бошлаб «сўм-купон»ларнинг муомалага чиқарилиши ҳисобланади. Ўзбекистон пул тизимини қуришнинг иккинчи босқичи – 1994 йил июлдан бошлаб миллий валюта «сўм» нинг муомалага чиқариш бўлиб, у Ўзбекистон тарихида катта аҳамиятга эга.
• Ҳар бир давлатнинг пул тизими маълум элементлардан ташкил топади ва қонун асосида юқори давлат органлари орқали бошқариб борилади.

Собиқ СССРнинг охирги банклар тўғрисидаги қонунига асосан давлат банки ўрнига Марказий банк, мустақил давлатларда Марказий (ёки миллий) банклар ташкил қилинди.

• Собиқ СССРнинг охирги банклар тўғрисидаги қонунига асосан давлат банки ўрнига Марказий банк, мустақил давлатларда Марказий (ёки миллий) банклар ташкил қилинди.
• Россия марказий банки пул эмиссияси билан боғлиқ бўлган операцияларни бажариш ҳуқуқини ўз қўлига олди. Ундан ташқари давлат пул белгиларини босиб чиқарувчи муассаса Россияда жойлашган эди. Мустақил давлатлар Марказий банкларининг пул муомаласини олиб бориш бўйича ҳаракатлари чекланган эди. Натижада пул тақчиллиги юзага келди ва у алоҳида олинган республикаларда ҳар хил даражада намоён бўлди. Масалан, Россия Марказий банки муомалага чиқарган пулларда Россиянинг салмоғи 1991 йил декабрида 64 фоизини ташкил қилган бўлса, 1992 йил июнига келиб эмиссиясининг 77 фоизи Россияни нақд пул билан таъминлашга йўналтирилган, қолган барча Республикаларни нақд пул билан таъминлаш учун муомалага чиқарилган пулларнинг фақат 23 фоизигина сарфланган, яъни бошқа республикалар эҳтиёжини пул билан таъминлаш салмоғи 3 фоиз дан 1,5 фоизгача, Украина ва Болтиқ бўйи республикаларининг салмоғи янада кўпроқ қисқарган.