Niyatingni xolis et, shoyadki, bo`lg`aydir qabul
Insoniyat tarixida ta`lim olishga ehtiyoj tug`ilgan kundan boshlab, nimani o`rgatish?, qancha o`qitish?, nima uchun o`qitish?, qanday usullar bilan o`qitish kerak? kabi savollar didaktika oldida turgan qadimiy va dolzarb masalalardan sanaladi. Shu muammolarga bog`liq holda kishilarning kundalik faoliyatida maqsad, mazmun, natija kabi tushunchalar tez-tez uchrab turadi.
Mantiqshunoslar nuqtayi nazari bilan qaraganda maqsad - ma`lum jamiyatdagi insonlar amaliy faoliyatining avvaldan fikran o`ylangan natijasi. Ba`zi adabiyotlarda qadimgi hindlarga, ba`zilarida yunonlarga yoki arablarga nisbat beriladigan: "Maqsad unga erishish yo`l va choralarni belgilaydi", degan hikmatli so`z ostida juda katta ma`no yotadi. Maqsad insonning biror voqelikka bo`lgan ehtiyojining ongdagi in`ikosi yoki fikriy modeli bo`lib, u obyektiv sharoitlardan kelib chiqadi.1 Maqsadni amalga oshirish natijaga erishish demakdir. Mazmun esa natijaga erishish jarayonining majmuyi, mag`zi, maqsad va uning natijasi o`rtasidagi o`zaro munosabatlarning yig`indisidir. Natija o`z navbatida jamiyat ijtimoiy talabining qandayqondirilganligini belgilovchi omildir .
Pedagogik adabiyotlarda "ta`lim", "ta`lim mazmuni", "ta`lim maqsadi" tushunchalari turlicha talqin qilinadi: "Ta`lim - bilim berish, malaka va ko`nikmalar hosil qilish jarayoni, kishini hayotga va mehnatga tayyorlashning asosiy vositasi".2 Shuningdek, kishilik jamiyatida ta`lim mehnatning ijtimoiy taqsimlanishi natijasida o`qituvchi va o`quvchi zimmasiga yuklangan o`qitish~ o`qish jarayoni bilan belgilanuvchi vazifadir. Bu ta`limning tor ma`noda o`qitish tushunchasini anglatishidir. Keng ma`noda ta`lim jamiyatning barcha sohalarida ma`lumot berish jarayonini ham bildiradi.3
Ta`lim tarbiyaning muhim omilidir.
XULOSA
Xulosa qilb aytganda men shuni tushundimki hozir bu maqsadni to`la voqelantirish uchun to`siq bo`layotgan narsa o`quvchilarning ona tili darslarida keng foydalanishlarini ko`zlab tuzilgan ona tili imkoniyatlarini o`zida mujassamlashtiruvchi axborot bankining turli shakl va ko`rinishlari − xilma-xil maqsadli lug`at, qomus, ma`lumotnoma, ko`rgazmali qurollar, ularning elektron variantlari, kompyuter dasturlari v.h.larning juda ozligidir. Bunday qo`shimcha vositalarsiz bu ta`lim usuli o`z maqsadiga to`la erisha olmaydi. Ta`lim usulining bosh talablaridan biri − ta`lim oluvchi o`quv materialining darslik bilan cheklanmasligidir. Buni esa ona tili imkoniyatlari axborot bankigina ta`lim oluvchiga yetkaza oladi. Shuning uchun ona tili o`qitish metodikasi, tadrischi va tilshunos olimlar, ilg`or amaliyotchilar oldida turgan asosiy vazifalardan biri ona tili ta`limining ongli kognitiv-pragmatik (induktiv) ta`lim usuli uchun zarur bo`lgan va amaldagi dasturda o`z aksini topgan qo`shimcha ta`lim vositalari - axborot banklarini tuzish va sinflarga, har bir o`quvchiga yetkazish, o`quvchilarda axborot banklarini bilish, ulardan foydalanish madaniyatini, juda ko`p imkoniyatlardan muayyan sharoitda qaysi biri eng samarali ekanligini topa olish hamda undan amalda foydalanish ko`nikmalarini shakllantirish, rivojlantirishning yo`l va usullarini − yangi pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish va keng ommalashtirishdir.
16. Turli davrlarda amalga oshirilgan ta`lim jarayonining maqsadlari bilan umumiy maqsadlar tahlili shuni ko`rsatdiki, ta`lim maqsadi muntazam rivojlanuvchi, dinamik jihatdan takomillashib boruvchi ijtimoiy-didaktik hodisa ekan. Buni ona tili ta`limi maqsadi dinamikasi misolida V asrdan hozirga qadar quyidagi jadvalda ko`rishimiz mumkin: (Qarang: 6-chizma.)
Do'stlaringiz bilan baham: |