Pul bozori. Pul bozorida muvozanat. I kirish I bob pul bozori

 

 

 

 

 

 

 

 

---

16 

 

II       PUL BOZORIDA MUVOZANAT. 

2.1. Soliq va buydjet siyosati. 

Soliq  va  buydjet  siyosati  davlat  xarajatlari  va  soliqqa  tortish  hajmini 

o‘zgartirib, iqtisodiy vaziyatga ta’sir ko‘rsatishda davlat tomonidan qo‘llaniladigan 

choralarni  anglatadi.  Shuning  uchun  soliq  buydjet  siyosati  fiskal  siyosat  ham  deb 

ataladi. 

Davalat xarajatlari davlat buydjetining ajralmas qismidir, shuning uchun ular 

samarali bo‘lishi uchun va milliy iqtisodiy o‘sishini miqdoriy va sifatli ta’minlashi 

kerak.  Bu  shuni  anglatadiki,  davlat  tomonidan  olib  borilayotgan  soliq-buydjet 

siyosati quyidagi jamoatchilikka jvob berishi kerak maqsadlar: 

İqtisodiy tsikldagi tebranishlarni yumshatish; 

İqtisodiy o‘sishni barqarorlashtirish; 

Resusrlardan to‘liq foydalanishga erishish; 

Narxlar darajasining barqarorlashuvi; 

Fiskal siyosat- bu, avvalambor, yalpi talabni davlat tomonidan tartibga solish 

siyosati. Bunday holatda iqtisodiyotni tartibga solish umumiy xarajatlar qiymatiga 

ta’sir qilish orqali yalpi taklifga ta’sir ko‘rsatish uchun ishlatilishi mumkin. 

Soliq-buydjet siyosati vositalari davlat byudjetining xarajatlari va daromadlari 

xususan: 1) davlat xaridlari, 2) soliqlar, 3) o‘tkazmalar. 

Soliq-  buydjet  siyosati  vositalarining  yalpi  talabga  ta’siri  har  xil.  Umumiy 

talab formulasidan: AD/u003d C+I+Xn (bu yerda AD umumiy talab,  C iste’ mol 

xarajatlari,  men  investitsiya  xarajatalari,  G  davlat  davlat  xarajatlari,  Xn  bu 

mamlakatning  aniq  eksporti).  Davlat  xaridlari  uning  eng  muhim  tarkibiy  qismi 

hisoblanadi, shuning uchun ularning o‘zgarishi yalpi talabga bevosita ta’sir qiladi. 

Shu bilan birga, soliqlar va transfertlar yalpi talabga bilvosita ta’sir qiladi, iste’mol 

xarajatlari  (C)  va  investitseyilar  xarajatlari  (l)  qiymatini  o‘zgartiradi.  Davlat 

---

17 

 

xaridlarining o‘sishi yalpi talabni oshiradi va ularning kamayishi uning kamayishiga 

olib keladi. 

Balandligi  o‘tkazmalar  yalpi  talabni  ham  oshiradi.  Bir  tomondan,  ijtimoiy 

transfertlar  to‘lovlarining  ko‘payishi  bilan  uy  xo‘jaliklarining  shaxsiy  daromadi 

oshadi  va  shu  sababli  paribus  aniqlanib,  mavjud  daromadlar  o‘sadi  va  iste’mol 

xarajatlari oshadi.