Psixologiyasi

Psixologik tadqiqotni o’tkazish shartlari

Bolani o’rganish ikki asosiy shaklda amalga oshiriladi: “ko’ndalangiga kesim” va “uzunasiga kesim” metodi deb nomlanuvchi tadqiqot shaklida amalga oshiriladi. Tadqiqot ko’ndalangiga kesim shaklida o’tkazilganda turli yoshdagi bolalar guruhlarida muayyan psixologik jarayon, holat yoki xususiyat o’rganiladi va har xil yosh bosqichidagi bolalaming natijalari o’zaro solishtiriladi. Masalan, D.B.Elkonin kichik, o’rta va katta maktabgacha yoshdagi bolalaming syujetli-rolli o’yinlariga xos xususiyatlami o’rganib, o’zaro solishtirib bolalar o’yinlari taraqqiyotiga xos umumiy qonuniyatni aniqlagan. Ko’ndalangiga kesim sh^idagi tadqiqotda asosiy e’tibor sinaluvchi bolalar yoshidagi farqlarga qaratilishi kerak. Farq qmchalik kichik bo’Isa, psixolog-tadqiqotchi bola psixikasi va shaxsidagi muhim o’zgarishlami payqash uchun ko’proq imkoniyatga ega bo’ladi.
Tadqiqot uzunasiga kesim shaklida o’tkazilganda bir yoki bir necha bolaning, muayyan vaqt oraligidagi hayoti o’rganilaii. Tadqiqotchi uzluksiz ravidida bir yosh bosqichidan ikkinchisiga o’tishda bola psixikasida hulq-atvorida ro’y beravchi o’zgarishlarni aniqlab boradi. Masalan, maktabgacha ta’lim muassasasida yangi dastur bo’yicha ish boshlangan bo’lsa, muassasaga endi qabul qilingan bolalami 4-5 yil uzluksiz o’rganish orqali dastuming bola taraqqiyotiga ta’sirini aniqlash va u haqida xulosa chiqarish mumldn bo’ladi. Uzunasiga kesim shaklidagi tadqiqot shuningdek, ayrim hollarda longityud tadqiqot ham deb ataladi. Tadqiqotning bu shakli andia murakkab va ko’p vaqt talab etadi.

3. Bolalar psixologiyasining asosiy va yordamchi metodlari

An’anaviy ravishda tadqiqot metodlari asosiy va yordamchi metodlaj’ga ajratiladi. Asosiy metodlar - kuzatish va eksperiment - bola taraqqiyoti haqida ishonchli ma’liunot bera oladi. Yordamchi metodlar - test, so’rov, faoliyat mahsullarini o’rganish - tasvirlovchi ma’lumot berib, bu ma’lumot asosida faqatgina tsxminlami ilgari surish mumkin bo’ladi.