"psixologiya"


 guruh uchun tarqatma materiallar



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet202/253
Sana28.04.2020
Hajmi1,78 Mb.
#47964
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   253
Bog'liq
psixologiya

1 guruh uchun tarqatma materiallar                                                                                  
 
Motivasiyaga oid nazariyalar 
D.  Makelland (David McCelland) ning “Maqsadga erishish”,  Gersberg 
(Frederick  Herzberg)  ning  “Ikki  omil”,    Louler  (Lawler)  va  Xakmenning 
(Xakmen)  ning  “Rejalashtirish,    ehtimollik”  kabi  nazariyalarda  tadbirkorlik 


 
182 
faoliyati  motivasiyasini  shakllantirishda  tadbirkor  faoliyati,    uning  qarorlar 
qabo’l  qilishi  va  rejalashtirishiga  oid  masalalar  ijtimoiy-psixologik  talqin 
qilingandir.  
Tadbirkorlik  faoliyati  motivasiyasini  yanada  kengroq  ochishda,    bir 
konsepsiya  mavjudki  –  bu  boshqaruv  tajribalarida  keng  qo’llaniladi.    Bu  F. 
Herzbergning  “ikki  omil”  nazariyasi.    F.    Gersberg  sanoatda  ishlaydigan 
ishchilarning  psixologik  kasalliklarini  davolovchi  mutaxassis  edi.    Unga 
ishchilarni  rag’batlantirish  (harakatga  keltirish)  konsepsiyasini  ishlab  chiqish 
taklif  etilgan.    U  o’zining  ishlab  chiqqan  nazariyasini  “motivasiyali  gigiyena” 
yoki “ishni jonlantirish” nazariyasi deb ataydi.  
Gersberg  ishga bo’lgan  ishtiyoqlarni ikkiga bo’ladi.   U  birinchi  guruhga 
barcha  yuzaki  narsalarni  kiritadi.    Ularga  maosh,    hamkasb  bilan  munosabat,  
moddiy shart-sharoitlar kiradi.  U ko’pgina kuzatuvlari natijasida bir to’xtamga 
keldi va bu qarashlarini 1966  yil  nashr qilingan  “Motivasiya  va  inson borlig’i” 
deb  nomlangan  kitobida  bayon  etadi.    Uning  fikricha,    hamma  asosiy  motivlar 
ikkita  tarkibiy  va  bir-biridan  farq  qiladigan  guruhlarga  bo’linishi  kerak  –  ular 
gigiyena omillari va motivlar omillari.  
Birinchi  omil,    odamlar  ishining  muvaffaqiyatini  ta’minlaydi  yoki 
pasaytirib yuboradi.  Gersberg bu omillarni quyidagilar,  deb hisoblaydi: 
mehnat sharti; 
firmaning siyosiy ahamiyati; 
maoshi; 
jamoadoshi va boshlig’i bilan munosabati va shunga o’xshaganlarni kiritadi.  
Motiv omillariga esa: 
ishdagi muvaffaqiyat; 
ish yuzasidan ko’tarilishi; 
qulay imkoniyatga egaligi; 
ishning qiziqligi va qiyinligi; 
ishning turli xilligi; 
ishning rejalashtirilishida qatnashish va hokazolar.  
Shuningdek,  Bular ko’pincha motivlashtirish vazifasining natijasi uchun 
kerak.    Bu  motivlar  bir-biri  bilan  nafaqat  tadbirkorlik  motivasiyasini 
shakllantiruvchi  faoliyatda,    balki  tadbirkorlik  faoliyatini  boshqarishda  ham 
muhim o’rin kasb etadi.  
V.  M.  Karimovaning  ta’kidlashicha,    “Faoliyat  –  ehtiyoj  –  motivasiya” 
tushunchalari  o’zaro  bog’liqdir.    Har  qanday  faoliyat  ortida  insonning  aniq 
ehtiyoji  yotib,    bu  ehtiyoj  –  shaxsni  o’rab  turgan  muhitga  bog’liqdir  va  bunda 
ma’lum  ma’noda  psixologik  tobe  ekanligini  tushuntiruvchi  talablar  mavjuddir.  
Shu ehtiyoj ta’sirida paydo bo’ladigan faollikning turtkisi – motivdir.  
Umuman  olganda,    motivasiyaga  o’zini  ma’lum  bir  xatti-harakatlarga 
undovchi  organizmning  ichki  holati  sifatida  qaraladi.    A.  A.  Krilov  o’z 
qarashlarida,  motivasiya fenomenini uchta asosiy talqinini sharhlab o’tadi: 
1.  “Fiziologik talqinlar – ichki turtki yoki ehtiyojlarning ahamiyatliligini 
ta’kidlaydi.    Misol  uchun,    yemishdan  mahrum  bo’lgan  hayvon  ochlikni  his 
etadi va yegulikni izlab topishga va o’z fiziologik ehtiyojini qondirishga intiladi.  


 
183 
Ochlik,   chanqoqlik va  jinsiy  mayl  kabi  holatlar  organizm  uchun  muhim 
ahamiyatga ega bo’lganligi sababli,  odatda “birlamchi drayv” deb hisoblanadi.  
2.  Bixevioristik talqinlar – o’rgatish (o’qitish) jarayonida orttirilgan ichki 
turtkilarga  suyanadi.    Masalan,    pulga  ega  bo’lishdek  motivasion  moyillik.  
Ochlik  va  chanqoqlik  singari  “birlamchi  drayv  (boshqarish,    undash)”  holatlar 
pullar bilan assosiasiyalanishi sababli,  biz ishga nisbatan yo’naltirilgan yuqori 
motivasiyani sezamiz.  
3.    Psixologik  talqinlar  –  aniq  harakatlarga  bizni  undovchi  “birlamchi 
drayv”  konsepsiyasi  insoniyat  xulq-atvorini  undaganda  murakkab  turlarini 
tushuntirishda ham dolzarb bo’lib qolaveradi.  Ichki murakkab ehtiyojga erishish 
motivasiyasi affiliasiya yoki A. Maslou bo’yicha o’zini ro’yobga chiqarish misol 
bo’la oladi”.  
Adabiyotlarda  motivasiyaga  oid  nazariyalar,    asosan,    ikkita  toifaga 
ajratiladi: 
mazmuniy; 
jarayoniy.  
Motivasiyaning  mazmuniy  nazariyalari  birinchi  navbatda  insonlarni 
harakatga undovchi ehtiyojlarini aniqlashga harakat qiladi,  aynan unda ishning 
hajmi  va  mazmuni  aniqlanadi.    Motivasiyaning  zamonaviy  mazmuniy 
konsepsiyalariga  asos  solinishi,    asosan,    A.  Maslou,    F.    Gersberg,    D.  
Makelland larning ishlari bilan bog’liq.  
Mashhur  nemis  sosiologi  Maks  Veber  XIX  asr  boshlarida  biznesdagi 
holatni  tahlil  etar  ekan,    biznes  odobi  masalasida  mufassal  to’xtalib  o’tgan.  
Biznesning  mohiyatini  tushunib  yetgan  holda  u:  “Trubinalardan  tutun  chiqishi 
uchun  foyda  olinishi  zarur”,    –  deb  ta’kidlagan.    Bu  yerda  u  tadbirkorlar 
faoliyatidagi ikki yo’nalishni ajratib ko’rsatadi: 
 usiz ishlab chiqarish mavjud bo’lmaydigan oqilona foydaga intilish; 
 “boylikka intilish”.  
M.  Veber  ikkinchi  yo’nalishni  biznes  emas  deb  ta’kidlaydi.    “Bunday 
intilish  ofisiantlar,    vrachlar,    rassomlar,    yengil  tabiatli  kishilar,    askarlar,  
qimorboz  va  gadoylarda  uchraydi  va  to’liq  ishonch  bilan  u  barcha  davr  va 
mamlakatlarning barcha aholi guruhlari va alohida shaxslariga xos bo’ladi”.  
Motivasiyaning  mazmuniy  nazariyalari  odamlar  xulqini  belgilovchi 
ehtiyojlar  va  unga  bog’liq  omillarga  asoslanadi.    Jarayoniy  nazariyalar 
motivasiyani  boshqacha  tarzda  o’rganadi.    Ularda  inson  qanday  qilib  aniq  bir 
xulq to’rini tanlashi tahlil qilinadi.  Jarayoniy nazariyalar asoschilari ehtiyojlar 
mavjudligi  to’g’risida  bahslashmaydilar,    balki  odamlar  xulqi  ehtiyojlar 
bilangina emas,  balki psixologik jarayonlar bilan aniqlanadi,  deb hisoblashadi.  

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish