"psixologiya"


 Hayol va uning turlari. Hayol jarayonida analitiko-sintetik faoliyat



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet145/253
Sana28.04.2020
Hajmi1,78 Mb.
#47964
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   253
Bog'liq
psixologiya

4. Hayol va uning turlari. Hayol jarayonida analitiko-sintetik faoliyat. 
Hayol  tafakkur  singari  yuksak  darajada  rivojlangan  bilish  prosesslari 
jumlasidan  bo’lib,  u  insonlargagina  xos  jarayondir.  Hayol  inson  faoliyatining 
turli sohalarida muhim rol uynaydi. Chunki mehnatning natijasini aniq tasavvur 
qilmasdan  turib  kishi  ishga  kirishmaydi.  Mehnatning  bo’lajak  natijasini  hayol 
yordamida  oldindan  ko’ra  bilish  esa  inson  faoliyatining  hayvonlar  instinktiv 
harakatlaridan tub farqi bo’lib hisoblanadi. Har qanday mehnat jarayonida hayol 
faol  ishtirok  etadi.  Hayol  ayniqsa  badiiy,  ilmiy,  adabiy,  texnik,  konsturktorlik 
faoliyatlari, umuman ijodiy faoliyatning eng muhim tomoni bo’lib hisoblanadi. 


 
124 
Hayolning psixik jarayon sifatidagi birinchi va asosiy vazifasi mehnatning 
bo’lajak  natijasini  (masalan,  stolni  tayyor  holatda)  oldindan  ko’ra  bilish  bilan 
birga,    uning  oraliq  maxsulotlarini  (stulga  kerakli  barcha  detallarni  birin-ketin 
yasash)  ham  oldindan  aniq  tasavvur  qila  olishdan  iboratdir.  Bundan  tashqari, 
hayolning  vazifasi  o’zimiz  bevosita  ko’rmagan,  idrok  qilmagan  narsa  va 
xodisalarning obrazlarini miyamizda gavdalantirishdan ham iboratdir.   
Hayol deb biz ilgari idrok qilmagan,  tajribamizda uchratmagan narsa va 
xodisalarning  obrazlarini  mavjud  xotira  tasavvurlari  asosida  miyamizda 
yaratishda  ifodalanadigan  faoliyatga  aytiladi.  Turmushning  muayyan  bir 
sharoiti,  odamning bilish,  amaliy,  axloqiy,  estetik va boshka extiyojlari hayol 
jarayoniga  sabab  bo’ladi.  Ma’lumki,  kishilar  o’tmishda  tabiat  berayotganiga 
qanoat qilmay, uni o’zgartirish, qayta qurish va undan ko’proq narsalarni undirib 
olish uchun hayol surganlar.  Natijada hayollarida yangi-yangi mehnat qurollari 
obrazlarini  yaratganlar,    bu  obrazlar  asosida  esa  o’sha  qurolning  o’zini 
yasaganlar. Demak, dastlab hayol obrazlari tabiatni o’zgartirshga extiyoj sezish 
tufayli kishilarda paydo bo’lgan. 
 
Tafakkur  o’xshab  hayol  ham  muammoli  vaziyat,    ya’ni  extiyojlarni 
qondirish  uchun  yangi-yangi  usullar  qidirish  jarayonida  vujudga  keladi. 
Boshqacha aytganda,  extiyojni qondirish uchun extiyoj sezayotgan narsani aniq, 
ravshan tasavvur qilish lozim bo’ladi. Hayol jarayoni orqali borliqni aks ettirish 
aniq obrazlar shaklida, aniq tasavvurlar shaklida bo’lsa, tafakkur jarayoni orqali 
aks  ettirish  tushunchalar  orqali  bo’ladi.  Ko’pincha  biror  ehtiyojni  qondirish 
uchun qilinayotgan faoliyat jarayonida hayol va tafakkur barovar ishtirok etadi,  
ya’ni har bir harakat fikr yuritish orqali amalga oshirilishi bilan birga,  harakat 
usullari yaqqol tasavvur qilib ham turiladi.   
 
Yuqoridagilardan shunday  xulosaga kelish  mumkinki, hal qilinishi lozim 
bo’lgan narsa qanchalik noaniq, noravshan bo’lsa, hayolning roli shuncha ortadi 
yoki aksincha.  Hayolning yana qimmatli tomoni shundaki,  yetarli bilimga ega 
bo’lmasdan  turib  ham  muammoli  vaziyat  paytlarida  qaror  qabul  qilishi  va  uni 
bajarishga  yo’l  topishi  mumkin.  Tafakkurda  esa  chuqur  bilimsiz  muammoli 
masalalarni hal qilib bo’lmaydi.  
 
Odatda turli sohalarga oid axborotlarning yetarli bo’lmagani kishini hayol 
surishga  olib  keladi.    Agar  u  hamma  narsani  bilganda  edi  hayol  surmas,    faol 
ravishda hayol obrazlari yaratmas edi. Bizni o’rab olgan olamda o’rganilmagan 
narsalar qanchalik ko’p bo’lar ekan, hayol shunchalik inson uchun foydali bo’lib 
qolaveradi.   

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish