Psixologiya

Shaxsning jamiyatdagi xulqini yoritishning jihatlari: 
Ichki sabablar: xatti-harakat egasining sub‟ektiv 
psixologik xususiyatlari. 
Tashqi sabablar: faoliyatning 
tashqi shart-sharoitlari va 
holatlari. 

---

41 
 
“Men”ini  shaxs  va  xodim  sifatida  namoyon  eta  olmaganliklarini  kuzatish  mumkin. 
Bizningcha, ularning “Men kontseptsiyasi”dagi “psixologik men”i va “oilaviy men”ida  
ta‟lim-tarbiya jarayoni bilan bog‟liq bo‟lgan etishmovchiliklar kuzatiladi. 
Assertivlik  ifodalangan  insonlarda  o‟z  hayotining  har  bir  lahzasida  nima  bilan 
shug‟ullanishi  va  qaysi  yo‟nalishda  rivojlanishi  lozimligini  o‟zi  hal  eta  olishi 
kuzatiladi. Inson o‟zini o‟zi yaratadi va u “o‟zidan nimani yarata olgan bo‟lsa, shunga 
aylanadi”, buni insondagi bunyodkorlik kuchi deb ko‟rsatsak xato qilmagan bo‟lamiz. 
Assertivlik,  inson  shaxsiy  xususiyatlarining  uyg‟un  birlashishi  bo‟lib,  unda 
insonning aniq bir vaziyatda axloqiy jihatdan ma‟qullangan tabiati, muloqot, ko‟nikma 
va malakalari haqidagi bilimlari pozitiv yo‟nalgan dunyoqarash pozitsiyasidan aniq bir 
sa‟y-harakatlar ko‟rinishida ifodalanadi.  
Assertiv  xulq  egasi  bo‟lgan  insonlar  boshqa  odamlarning  hurmatini  joyiga 
qo‟yib,  birovga  ziyon  keltiradigan  ish  qilmaydilar,  ammo  birovlar  “o‟ynatmoq”chi 
bo‟lsa,  bunga  aslo  yo‟l  qo‟ymaydilar.  Tadqiqot  davomida  o‟tkazilgan  diagnostik 
suxbat, ijtimoiy-psixologik  so‟rovnomalarning  natijalari  asosida  shuni  ko‟rsatib  o‟tish 
mumkinki,  ijtimoiy  hayot  doirasida  aynan  shu  xususiyat  sababli  ba‟zan  nizoli 
vaziyatlar yuzaga kelish holatlari kuzatiladi. Bu toifadagi insonlarda maqsadga erishish 
ball hisobida yuqori ifodalangan bo‟lib, muxolif bo‟lganlarga ziyon etkazmasdan, ya‟ni 
ularning  qadriyatlari  va  nufuzlariga  putur  etkazmasdan  ish  ko‟radilar.  Bu  jihatdan 
qaraganda,  assertivlik  ijtimoiy  munosabatlar  tizimining  takomillashuvi  uchun  ham 
xizmat  qilib,  jamoada  In  va  Aut  guruhlarning  paydo  bo‟lmasligi  uchun  xizmat  qila 
olishini kuzatish mum kin. 
Assertivlik  psixologiya  fanining  umumiy  psixologiya,  ijtimoiy-psixologiya  va 
pedagogik psixologiya kabi mustaqil sohalarining tadqiqot predmeti sifatida o‟rganilsa, 
uning tizimli psixologik tasnifi yaratiladi. Bu esa, yoshlarimizga ta‟lim-tarbiya berish 
jarayonida ilmiy-psixologik tadqiqotlarning natijalaridan foydalanish imkonini yaratib, 
barkamol shaxslarni tarbiyalashda amaliy ahamiyat kasb etadi.