Psixologiya

Ijtimoiy ustanovkalar 
Elementar 
ustanovkalar
 
Ijtimoiy 
ustanovkalar 
 
Bazaviy iltimoiy 
ustanovkalar
 
Qadriyatlar 
tizimi 

---

40 
 
ichida sanash orqali bir minutning cho‟zilishini aniqlash imkoniyatiga ega bo‟lganlar. 
Keyinchalik  bu  sanash  signal  berish  bilan  tekshirilib  turilgan,  ba‟zan  «yolg‟on» 
signallar,  ya‟ni  lampochka  yonish  bilan  tajriba  bo‟linishga  yo‟l  qo‟yilgan. 
Qatnashchilarda  eksperimentatorga  ishonch  bo‟lganligi  sababli  xatolarga  yo‟l 
qo‟yishgan.  
Ishonuvchanlikni  aniqlashda  «konformizm»  (kelishuv,  murosa-yu,  madora)dan 
foydalanilgan.  Ichki  va  tashqi  kelishuvchanlik  (konformizm),  ichdan  kelishmovchilik 
(nokonformizm)  guruhiy  ishonuvchanlik  mohiyatini  o‟rganish  uchun  obyekt  sifatida 
foydalanilgan.  Bir  guruh  odamlarning  ochiq  ovoz  berish  konformizmning  namoyon 
bo‟lishidir. Lekin konformizm «soxtalik»ni ham keltirib chiqarishi mumkin, uning aks 
ettiruvchisi esa konformist deb ataladi, ko‟pincha ideallardan voz kechish hollari ham 
uchrab turadi. 
13-shakl 
 
Motivlar,  ya‟ni  xatti-harakatlarimizning  sabablari  biz  tomonimizdan  anglanishi 
yoki anglanmasligi ham  mumkin. Yuqorida keltirilgan barcha misollarda va holatlarda 
motiv  aniq,  ya‟ni  shaxs  nima  uchun  u  yoki  bu  turli  faoliyatni  amalga 
oshirayotganligini, nima sababdan muvaffaqiyatga erishayotganligi yoki mag‟lubiyatga 
uchraganini  biladi.  Lekin  har  doim  ham  ijtimoiy  xulqimizning  sabablari  bizga  ayon 
bo‟lavermaydi.  
Inson  hayoti  davomida  turli  voqea-hodisalarning  guvohi  bo‟lishi  natijasida,  o‟z 
ehtiyoji,  qiziqish  va  xohishlarini  qondirishga  intilishi  sababli,  turli  mazmundagi 
muammolar  yuzaga  kelishini  anglab  oladi.  Agarda  A.  Maslouning  ehtiyojlar 
ierarxiyasiga  e‟tibor  qaratsak,  inson  xavfsizligiga  bo‟lgan  ehtiyojlarining  70%gacha 
qondirilishi  mumkin  ekan.  Shu  nuqtai  nazardan  psixologiya  fanida  nisbatan  yangi 
tushunchalardan  biri  bu  –  assertive  xulq  hisoblanib,  asosan  insonning  shaxsiy 
xususiyatlarini tasniflashda qo‟llaniladi. 
Assertivlik - o‟z xaq-huquqlarini dadil himoya qilib, o‟z sha‟nini, qadrini saqlab, 
boshqalarning  xaq-huquqini  poymol  qilmasdan,  o‟zini  turli  mazmundagi  ta‟sirlardan 
himoyalash  qobiliyatidir. Ijtimoiy-psixologik  jihatdan  ijtimoiy  munosabatlar doirasida 
boshqalarning shaxsiyati, hayot tarzi, qadriyatlariga ziyon etkazmaslik mazmuniga ega 
bo‟lgan  ochiq  xulq  tarzi  assertiv  deb  ataladi.  Amaliy  psixologik  yordam  ko‟rsatish 
tarixiga  nazar  solsak,  psixologik  yordam  olish  uchun  murojaat  etganlarning  57,4% 
assertivlikning  mavjud  bo‟lmaganligi  sababli  oilada  va  kasbiy  jamoalarida  o‟z