Psixologiya fanining sohalari va ilmiy tadqiqot muommolari режа

ишлаб чиқариш, таълим тизими, тиббиёт, оилада қўлланиши

ПСИХОЛОГИЯНИНГ ТАДҚИҚОТ МЕТОДЛАРИ

А  С ОСИЙ МЕТОДЛАР

КУЗАТИШ

Э  КСПЕРИМЕНТ

ИЧКИ

ТАШҚИ

ТАБИИЙ; табиий шарт – шароитларда ўтказилади.

ЛАБОРАТОРИЯ; Алоҳида хоналарда, махсус мосламалар ёрдамида ўтказилади

ЁРДАМЧИ МЕТОДЛАР

• ТЕСТ
  

• БИОГРАФИЯ
  

• СУХБАТ
  

• АНКЕТА
  

• ФАОЛИЯТ НАТИЖАЛАРИНИ ТАХЛИЛИ

  
  

• СОЦИОМЕТРИЯ

  
  

• МУСТАҚИЛ ТАВСИФЛАРНИ УМУМИЙЛАШТИРИШ

  
  

Кузатув агар у ташқи ҳодисаларни тасвирлаш билан чекланибгина қолмасдан, балки ушбу ҳодисаларнинг психологик табиатини изохлаб бериш даражасига кўтарилса, психик тадқиқот методи бўла олади. Илмий психологик кузатув турмушдаги кузатувдан фарқли ўлароқ, хулқ-атвор ва фаолиятнинг кузатилатган фактини тасвирлашдан унинг ички психологик мохиятини тушунтириб беришга муқаррар ўтилишини тақозо этади. Психологик кузатувларнинг жиддий муҳим талаблари аниқ режанинг бўлиши ва шунингдек олинган натижаларнинг махсус кундаликда қайд этилишидан иборат.

Янги психологик фактларга эга бўлишнинг ва объектив тарзда илмий билишнинг асосий воситаси - эксперимент методидир.

Эксперимент методининг иккита асосий тури фарқланади: лаборатория эксперименти ва табиий эксперимент.

Лаборотория экспериментининг ҳарактерли белгиси фақат унинг лаборотория шароитларида махсус психологик асбоб ускуналар ёрдамида ўтказишларида ва синалувчиларнинг хатти-ҳаракатлари йўл-йўриққа биноан содир бўлиши билангина эмас, балки синалаётганини биладиган синалувчи (гарчи одатда, синалаётган киши экспериментнинг мохияти нималардан иборатлигини, конкрет нимани ва нима мақсадда тадқиқ қилишаётганини билмаса хам) кишининг муносабати билан хам белгиланади. Лаборотория эксперименти ёрдамида диққатнинг хоссаларини, идрок ва хотира, сезги чегараларини ва бошқаларнинг ўзига хос хусусиятларини тадқиқ қилиш мумкин.

Табиий эксперимент (биринчи марта 1910 йилда А.Ф.Лазурский таклиф этган) мўлжалланганига кўра, эксперимент ўтказилаётганини биладиган синалувчида ҳосил бўладиган зўриқишга йўл қўймаслиги ва тадқиқотни одатдаги, табиий шароитларга (дарс, сухбат, ўйин, уй вазифаларини бажариш ва бошқалар) кўчириши лозим.

Сухбат методи ёрдамида шахсни ўрганишда сухбат мақсади ва вазифасини белгилаш, сухбат темасининг объекти ва субъектини танлаш, муддати ва вақтини аниқлаш, уни индивидуал, гуруҳий ва жамоа формада ўтказиш, мавзуга боғлиқ савол жавоб системасини тайёрлаш кабилар кўзда тутилади.