Psixologiya fanining maqsad va vazifalari

O’zbekistonda psixologiya fanining rivojlanish tarixi
Shunday qilib,psixologiya predmetini toliq bayon etish psixologiya fanining o’zini ko’rib chiqishni taqazo etadiPsixologiya haqidagi fikirlar qadim zamonlardan beri mavjuddir. Ilk davrlarda psixologik xusisiyatlarni jonning ishi deb tushintirilgan.Joning o’zi esa odam tanasidagi maxsus ikkilamchi jisim deb qaralgan. Bunday tasavvurlar «animizm» deb ataadi. Animizm so’zi - anima «jon» degan ma’noni anglatadi.Jon o’z mohiyatiga ko’ra olovsimon uchqundan ekanligi Geraklit tomonidan, yoki olovsimon atomdan iboratligi Demokrit tamonida takidlangan
Psixologiya – ruhni o’rganadigan fan (mill.avv.6 asr-16milodiy). Qalbni mavjudligi tufayli har doim hayotdagi tushunarsiz hodisalarni tushuntirib berishga harakat qilinib kelingan. Boshlang’ich tushunchalar animistic xarakterga ega bo’lgan , ya’ni har bir jism o’z ruhi bilan ajralib turgan deb tushinilgan. Jonlilikda hodisalarning va harakatlarning sabablari ko’rib kelingan. Aristotel barcha organik jarayonlarda psixologiya tushunchasini kiritgan, shuningdek o’simlik, hayvonot va ongli mavjudotlarni belgilab chiqqan.
Psixolologiya fanining rivojlanishi qator bosqichlarni o’ z ichiga qamrab olib, bu davrlarda samarali tadqiqot ishlari olib borilagan.Aynan tadqiqot ishlari samarali bo’lishi uchun fan doirasida tamoyillarini ishlab chiqishuchun zarururat sezila boshladi.Bu boradagi ishlar Amerika va boshqa chet el psixologiyasi yo’nalishlari namoyondalari tomonidan ilgari surildi. XX sar boshlarida bixeviorizm, freydizm yo’nalishlari vujudga kelgan ed.
O’n sakkizinchi asrda emperik va assotsianistlar fikri bilan bir qatorda psixologiyaning yangi oqimi dunyoga keldi.Bu oqimni Frebel,Pestolotsiy,Russo kabi naturalistlar ommaga targ’ib etishgan
O’n to’qqizinchi asrning ikkinchi yarmiga kelib fizika,kimyo,zoologiya,geologiya va boshqa fanlarni o’rganish chuqurlashgai natijasida insonning ruhiyati ma’lum bir laboratorik tajribalariga asoslanib emas, balki ilmiy metodlar bilan o’rganish mumkinligi ilgari surila boshladi.
O’n to’qqiz va yigirmanchi asrning keying yillarida Uilyam Jeymsning fikrlari Jon Dyu(1859-1951),Jeyms Roulend Enjel(1869-1949),J.M.Kattel,L.Edvard,Torndayk va
R. S.Vudvard kabi psixologlar tomonidan yanada mustahkamlanib,rivojlantirib borildi.
Amerikada strukturalizm va funksionalizmga qarshi bo’lganlar chegarasiz edi. Germaniyada bixeviorizmdan ozroq farq qiluvchi yangi geshtaltpsixologiya nomli maktab ochildi.
Pavlov o’z nazariyasi tajribasida kuchukni avval faqat qo’ng’iroq tovushiga , keyin uni go’sht xidiga almashtirib kuchukning har bir javib reaksuyasiga atrof muhit ta’sir qilishini aniqladi.Uotson shu usulni inson psixologiyasini o’rganib ko’rishga qo’llab ko’rdi.U 11 oylik Albert ismli chaqaloqqa o’z tajribasini o’tkazdi.U chaqaloqni avval kalamushlarga bo’lgan qo’rquvni yaratib , keyin uni to’satdan baland shovqinga o’zgartirdi.Shunga ko’ra , u bizning har bir xatti-harakatimizni atrof muhit ta’siriga nisbatan bo’lgan javob reaksiyasi ekanlligini isbotladi.
1923-yilda psixologlarning birinchi yig’ilishida K.N.Kornilov psixologiyani qayta qurish vazifasini ilgari surdi.Psixologiya fanini rivojlantirishda judayam katta rol o’ynagan psixologlar quydagilar: Психология фанини ривожлантиришда жудаям катта роль ўйнаган психологлар қуйидагилар: B.Anan’ev, P.P.Blonskiy, S.L.Rubinshteyn, L.S.Vigotskiy,R.S.Nemov ba boshqalar, shuningdek keyinchalik o’zbekistonda ham yirik olmlar yetishadi. Ular jumlasiga M.G.Davletshin, E.G’.G’oziyev, M.Vohidov, V.A.Tokareva, R.Z.Gaynutdinov,V.M.Karimov, G’.B.Shoumarov, R.I.Sunatova, Z.T.Nishonova va boshqalarni kiritish mumkin.