Psixologiya fani predmeti va vazifalari Psixologiyaning tarixan shakllanishi va rivojlanishi

50.Idrokning izlanuvchanlik xususiyati.
Idrokning o’ziga xos juda muhim xususiy atiaridan yana biri kuzatuvchanlikdir. Umuman olganda idrok jarayonining hammasi kuzatish bilan har doim uzviy bog’liq.Chunki odam idrok qilayctganida nimanidir kuzatadi.
Lekin ixtiyorsiz idrok jarayonidagi kuzatiladigan narsa va hodisalar odamning esida saqlanib qola bermaydi.Kuzatishning muvaffaqiyati oldindan qo’yiladigan tayyorgarlikka, kishining bilim va tajribalariga, diqqatining kuchiga va fikrlash faolligiga bog’liq. Kishining rejali, tizimli va davomii ixtiyoriy idrok qilish qobiliyatini kuzatuvchanlik deyiladi.
Kuzatuvchanlik shaxsning shunday xislatidirki, bunda u narsa va hodisalaming unga bilinmaydigan muhim xarakterli xususiyatlarini payqay oladi.
Akademik I.P.Pavlov kuzatuvchanlikning ilmiy bilimdagi ahamiyatiga yuksak baho bergan. U Sankt-Peterburg yaqinidagi Pavlova shaqridagi fiziologiya institutining oldi tomoniga "Kuzatuvchanlik, kuzatuvchanlik va yana kuzatuvchanlik" deb yozdirib qo’ygan.


51.Idrokni sezgi va diqqat bilan bog’liqligi.
Idrok jarayoni shunchaki oddiy aks ettirishdan iborat emas. Idrok jarayonida odamning diqqati, xotirasi, tafakkuri, xayoli, hissiyoti va irodasi ishtirok etadi.Chunonchi, odam diqqatini qaratmasdan (yo’naltirmasdan) birorta narsani ham mutlaqo idrok eta olmaydi.Diqqat qaratilgandagina ta’sir etayotgan narsa va hodisalami ravshan idrok
etamiz. Idrok jarayonida odamning ilgari orttirgan tumiush tajribasi ishtirok qilar ekan, binobarin idrok jarayoni odamning xotirasi bilan bog’liqdir
Idrokda har doim xususan tanish jarayoni ishtirok etadi. Tanish jarayoni
qatnashayotganini tufayli odam idrok qilayotgan narsaiarini darrov anglab ola biladi. Mashhur rus fizologlaridan l.I.Sechenovning ta'kidlashicha, odam hozirgi idrokidan hosil bo’lgan obrazlar ilgarigi idroklarida vujudga kelgan va xotirasida saqlanib qolgan obrazlar bilan taqqoslab ko’radi. Agar hozirgi idrokdan hosil bo’lgan obraz ilgari xuddi shu narsani idrok qilishdan vujudga keltirilgan obrazga to’la mos kelsa, ayni choqda idrok qilayotgan narsasini taniydi.