|
3.Psixologiya va tabiiy fanlar
Psixologiya biologiya fanlari, shu jumladan tibbiyot bilan chambarchas bog'liqdir. Ushbu fanlarning yutuqlaridan psixologiyada foydalanish aksariyat aqliy hodisalar va psixik jarayonlar fiziologik jihatdan aniqlanganligiga asoslanadi. Aqliy va somatik bir-biriga o'zaro ta'sir ko'rsatadigan faktlar mavjud. Ruhiy holat fiziologik holatga ta'sir qiladi. Psixikaning xususiyatlari ba'zi kasalliklarning rivojlanishiga hissa qo'shishi mumkin (masalan, psixosomatik). Teskari aloqa ko'plab kasalliklar ruhiy salomatlikka ta'sir qiladi
Psixologiya nevrologiya va psixiatriya bilan ayniqsa yaqin aloqada. Asosiy kasbida psixologiyaga katta hissa qo'shgan ko'plab olimlar nevropatologlar va psixiatrlar edi. Bu asab tizimining kasalliklari va ruhiy kasalliklarni o'rganish psixikaning tuzilishi va faoliyatining muhim xususiyatlarini va uning normal holatda yashirin qoladigan yoki asab tizimi tuzilishi va faoliyati bilan aloqalarini ochib berishga imkon bergan. aniqlash qiyin. Psixologiyada psixiatriya bilan bog'liq muammolarni o'rganish uchun patopsixologiya, klinik psixologiya, psixosomatika, g'ayritabiiy rivojlanish psixologiyasi kabi sohalar ajratib ko'rsatilgan; markaziy asab tizimining neyrobiologiyasi, anatomiyasi va fiziologiyasi bilan, filiallari - neyropsixologiya, psixofiziologiya. Genetika rivojlanishidagi sezilarli yutuqlar psixogenetikani yaratishga olib keldi, uning doirasida inson genomini sekanslash asosida psixikaning ishlash xususiyatlariga genetik ta'sirning ta'sirini aniqlash bo'yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. .
Ruhiy va somatik salomatlikning o’zaro bir-biriga ta’siri haqida aniq ma’lumotlar mavjud. Ruhiy holat fiziologik holatga ta’sir ko’rsatadi. Psixikaning o’ziga xos xususiyatlari muayyan kasalliklarning rivojlanishiga hissa qo’shishi mumkin (masalan, psixosomatik). Qayta bog’liqligi esa ko’pgina kasalliklar aqliy holatga ta’sir ko’rsatishi bilan tushuntiriladi.
Psixologiya ayniqsa nevrologiya va psixiatriya bilan yaqindan bog’liq. Psixologiyaga katta hissa qo’shgan olimlar aksariyati asl mutaxassisligi bo’yicha nevrolog va psixiatrlar edi. Aynan asab tizimi va ruhiy kasalliklarni o’rganish psixikaning tuzilishi va faoliyatining asosiy xususiyatlarini va normal holatida yashirin qoladigan yoki aniqlash qiyin bo’lgan asab tizimining tuzilishi va faoliyati bilan aloqalarini aniqlashga yordam berdi.
Psixiatriya bilan kesishadigan muammolarni o’rganish uchun psixologiyaning quyidagi tarmoqlari ajratiladi:
Patopsixologiya;
Klinik psixologiya;
Psixosomatika;
Anomal rivojlanish psixologiyasi.
Neyrobiologiya, marakaziy asab tizimi fiziologiya va anatomiyasi bilan kesishadigan muammolar uchun:
Neyropsixologiya;
Psixofiziologiya.
NEYROPSIXOLOGIYA
Psixologiyada haqiqiy revolyutsiyani ham passiv (fMRT), ham faol (transkranial magnit stiumlyatsiya) noinvaziv tadqiq usullari paydo bo’lishi boshlab berdi. Ushbu usullar yordamida psixologlar birinchi marta oldin ob’yektiv ravishda o’rganish juda mushkul bo’lgan tafakkur, tush ko’rish, iroda erkinligi va hokazo kabi hodisalarni o’rganish imkoniyatiga ega bo’ldilar.
4.Boshqa fanlar
Psixologiya ko'plab boshqa fanlar va ilmiy bilim sohalari bilan faol aloqada. Ushbu o'zaro ta'sir, birinchi navbatda, psixologiya predmeti nuqtai nazaridan ob'ektiv voqelik qonuniyatlarini o'rganib, bir-biriga bog'langan, ilmiy bilimlarning qo'llaniladigan tarmoqlarini yaratishda namoyon bo'ladi. Masalan, psixologiya va antropologiya o'rtasidagi bog'liqlik shaxsiyat psixologiyasi kabi psixologiyaning fundamental tarmog'i mavjudligi sababli o'rnatiladi; pedagogika bilan - ta'lim psixologiyasi; defektologiya bilan - maxsus psixologiya mavjudligida; tilshunoslik psixologiya bilan o'zaro aloqada bo'lib, psixolingvistikani keltirib chiqaradi; huquqshunoslik bilan bog'liqligi psixologiyaning sud psixologiyasi, jabrlanuvchi psixologiyasi, jinoiy psixologiya, patopsixologiya, jinoyatlarni tergov qilish psixologiyasi kabi sohalarida yaqqol namoyon bo'ladi [manba 1699 kun ko'rsatilmagan].
Psixologiya ko’plab boshqa fan va ilmiy bilim tarmoqlari bilan faol o’zaro bog’liqlikka ega. Bu o’zaro bog’liqlik, birinchi navbatda, psixologiya fanlari nuqtai nazaridan ob’yektiv borliq qonunlarini psixologiya predmeti pozitsiyasidan o’rganuvchi ilmiy bilimlarning kesishuvchi, amaliy sohalari bo’lgan psixologiya tarmoqlarini yaratishda namoyon bo’ladi. Masalan:
psixologiyani antropologiya bilan bog’liqligi — psixologiyaning shaxs psixologiyasi kabi fundamental tarmoqg’i mavjuligi bilan bilan belgilanadi;
pedagogika bilan — ta’lim psixologiyasi;
defektologiya — maxsus psixologiya mavjudligi bilan;
tilshunoslik psixologiya bilan o’zaro ta’sirlashib, psixolingvistikani yaratadi;
huquqshunoslik bilan bog’liqligi psixologiyaning sud, jabrlanuvchi, jinoylatlarni tergov qilish psixologiyasi, kriminal psixologiya, patopsixologiya, tarmoqlarida yaqqol seziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
