Psixologiy asi

1.6. M iyaning funksional sistemasi
Bosh miyaning hujayralar to'plami faqatgina sodda vazifani bajarib 
qolm asdan, balki boshqa m ukam m al funksiyalarni bajarishda ham 
ishtirok etadi (P.K.Anoxin, 1973). Funksional sistemaning faoliyatini 
ta ’minlashda asab tizimi (ayniqsa, bosh miya) ning barcha tuzilmalari 
ishtirok etadi (5-rasm, 
a
). Bu jarayon neyronlararo aloqalaming ko'pligi 
sababli amalga oshiriladi. Bu aloqalar psixofunksional mexanizmlarni 
ta ’minlashda muhim ahamiyatga ega (5-rasm, 
b
).
Funksional sistema biron-bir funksiyani bajarishda ishtirok etuvchi 
asab hujayralari to'plamidir. U miyaning muhim, o'z-o'zini boshqaruvchi 
mexanizmi hisoblanadi. Asab tizimining individual rivojlanishini to'g 'ri 
baholash uchun uning anatomik jihatdan yetukligi bilan birga biron-bir 
funksiyani boshqarishi va bajara bilishi ham katta ahamiyat kasb etadi. 
Demak, ontogenez jarayonini, y a’ni nerv to'qimalarining yakka holda 
emas, sistematik tarzda rivojlanishini sistemogenez nuqtai nazaridan 
tushunmoq kerak.
Funksional sistema tushunchasi individual rivojlanish jarayonida yuzaga 
kelishi mumkin bo'lgan asabiy-ruhiy buzilishlarning mohiyatini ochib 
berishga yordam beradi. Shuni ta ’kidlash lozimki, embrional rivojlanish 
jarayonida asab tizimi turli tuzilmalarining birin-ketin paydo bo'lishi bilan 
birga, ushbu ketma-ket rivojlanishning buzilishi ham ro'y beradi.
D astlab, hayotiy muhim aham iyati bo'lgan funksional sistem alar 
shakllanadi. Unga evolyutsion nuqtai nazardan olganda, xilma-xil
38

---