Psixologiy asi

serebroprotektor,
neyroprotektor, neyrotrop dorilar
deb ham ataladi.
F arm a k o lo g ik xususiyati b o 'y ic h a n o o tro p la r boshqa p six o tro p
dorilardan farq qiladi. Ular kuchli sedativ ta ’sirga ega emas. N ootroplar 
bosh m iyada neyronlararo o'tkazuvchanlikni osonlashtiradi, ikkala yarim 
shar orasidagi funksional buzilishlarni tiklaydi, integrativ jarayonlarni 
y a x sh ila y d i, re tik u ly a r f o rm a ts iy a n in g fa o liy a tin i k u c h a y tira d i. 
Shuningdek, bu dorilar markaziy neyronlardagi energetik jarayonlarni, 
ishemiyaga uchragan asab to'qim alarining glyukoza va kislorod bilan 
ta ’minlanishini yaxshilaydi. N ootroplar markaziy neyronlardagi b irq a to r 
m etabolik jarayonlarni faollashtiradi. Buning natijasida intellektual va 
mnestik funksiyalar faollashadi.
N ootroplarning antigipoksik va m etabolik ta ’siri bu dorilarni bosh 
miyaning deyarli barcha kasalliklarida keng qo'llashga yo'l ochib berdi. 
Bu dorilarning bosh miyada qon aylanishini yaxshilash xususiyati ularning 
ikkilamchi t a ’siridir. N ootroplarning yana bir ijobiy xususiyati - zaharli 
t a ’sirining o 't a pastligidadir. Bu xususiyat tajriba qilib k o 'rilg a n va 
tasdiqlangan. Klinik tibbiyotda ham piratsetam va uning analoglaridan 
zaharlanishlar deyarli qayd qilinmagan.
362

---

Nootroplarning ta ’sir mexanizmlari ham batafsil o ‘rganilmagan. U lar 
bosh m iya neyronlariga t a ’sir qilad i, lekin spinal n eyronlarga t a ’sir 
k o 'rsatm ay d i. Shuning uchun n o o tro p la rn i orqa miya k asallik larid a 
tavsiya qilish befoydadir. N ootroplar antidepressantlam ing ta ’sir kuchini 
oshiradi. Shuning uchun ham ularni depressiyalarni davolashda keng 
qo'llasa bo'ladi. Somatovegetativ, nevrotik va psixosomatik sindrom larda 
ham nootroplardan foydalanish sam arali natijalar beradi. N ootroplarning 
yurak ishemik kasalliklarida ham foydali t a ’siri haqida m a’lum otlar bor. 
N ootroplar psixogen va ishemik kardialgiyalarda ham foydali vositadir. 
Bu dorilar bolalarda uchraydigan aqliy zaiflikni davolashda ham keng 
tavsiya qilinadi. M arkaziy asab tizimining turli zaharlanishlarida (spirtli 
ichimliklar, morfin, barbituratlardan) uchraydigan deliriylar, abstinent 
sindrom larda piratsetam ni paren teral yuborish zaharli m oddalarn ing
n e y ro n la rg a salbiy t a ’sirin i p a s a y tira d i. S u ru n k a li a lk o g o liz m d a
nootroplarni uzoq vaqt tavsiya qilish ruhiy buzilishlarning oldini oladi.
N o o tro p dorilarning vakillari ju d a k o 'p d ir: piratsetam (nootropil), 
aminalon, fenibut, pantogam , entsefabol, sermion va hokazo.