Davolash va parvarish qilish yo‘llari
Aksariyat davlatlarda epileptologlar assotsiatsiyalari mavjud. Bir
qancha ilmiy jamiyat, laboratoriya va institutlar epilepsiya kasalligi va
uni davolash ustida ilmiy tadqiqot ishlari olib borishmoqda. Yiliga
epilepsiyani davolashga oid yuzlab jid d iy ilmiy m aqo lalar chop
qilinmoqda hamda samarali dori vositalari, xalqaro standartlar ishlab
chiqilmoqda va bunga bemorlarni davolovchi barcha vrachlar amal
qilishlari zarur. Bemorlarni davolashda antikonvulsantlarni ko‘r-ko‘rona
tavsiya qilavermasdan, epilepsiyaning turi va unga ta ’sir qiluvchi samarali
dorilarni to 'g 'ri aniqlab olish zarur. Kuzatilgan bitta xurujdan so'ng
darrov antikonvulsantlar tavsiya qilish ham noo'rindir.
Aksariyat mutaxassislar tutqanoq xurujlari 2-3 marta kuzatilgandan
so'nggina epilepsiya tashxisi haqida so'z yuritish va uni davolash rejasini
tuzish mumkin,deyishsa, ayrimlari yi Ida 1 yoki 2 marta tutqanoq xurujlari
kuzatiladigan bemorlarga ham antikonvulsantlar buyurish shart emas,
deb hisob lash adi. A lb a tta , a g a r x u ru jla r soni k o 'p ay m a sa ,
antikonvulsantlar bermaslik mumkin, biroq ularni vrach nazoratiga olish
zarur. Chunki xurujlar keyinchalik ko'payishi va har haftada yoki har
kuni kuzatila boshlanishi mumkin.
Davolashning muvaffaqiyatli kechishi to ‘g:ri aniqlangan tashxisga
va to'g'ri tanlangan dori turiga bog'liq. Dastlab antikonvulsantlar kam
miqdorda beriladi va ularning miqdori oshirib boriladi. M a’lum bir
samaraga erishilgach, dori berish ko'rsatilgan miqdorda davom ettiriladi.
Agar tanlangan antikonvulsant samara bermasa, uning miqdori sekin-
asta kam aytirilib, boshqa doriga o 'tilad i. D orini birdan to'x tatish
mumkin emas, ayniqsa, yuqori miqdorda berilayotgan bo'lsa. Iloji boricha
dorini ertalab va kechqurun tavsiya etish zarur, buning uchun ta ’sir kuchi
12 soat davom etadigan dorilarni tanlagan m a’qul. Ularning soni ko'p.
Chunki ertalab va kechqurun hamma uyda bo'ladi va bemorga dori
ichishni eslatib turishadi. Juda ko'p mutaxassislar (hattoki, bemorlarning
o'zi ham) xurujlarning takrorlanishi va qayta paydo bo'lishiga dori
ichishni unutish sabab, deb bilishadi. Aksariyat holatlarda, dorining
kunduz kuni ichiladigan qismi unutiladi. Epilepsiyaning aksariyat turlari
uchun fikrlar inertligi va xotira buzilishi xos. Ba’zan uyda ham bemor
dorini ichdim, deb o'ylaydi, kecha qabul qilgan dorisini xuddi bugun
291
ic h g a n d e k tu y u la d i v a s h u s a b a b li h a m x u r u jla r ta k r o r la n is h i m u m k in .
O d a t d a , d o r i ic h is h t o ‘x t a t i l g a n d a n s o 'n g 2 -3 k u n o 't i b , x u r u j p a y d o
b o 'la d i . X u r u j la r d o r i ic h ib y u r g a n ta q d i r d a h a m t a k r o r la n a v e r s a , u n in g
m iq d o r in i v r a c h r u x s a tis iz o s h ir m a s lik k e r a k y o k i b u d o r i fo y d a q ilm a d i,
d e b t o 'x t a t i b q o 'y m a s l ik k e r a k . B u o g 'i r o q ib a tla r g a o lib k e lish i m u m k in .
H o z i r g i p a y t d a e p i l e p s i y a d a m o n o t e r a p i y a g a k o ' p r o q e ’t i b o r
q a r a tilm o q d a , c h u n k i m u ta x a s s is la r n i n g fik ric h a , e p ile p s iy a n in g a k s a r iy a t
tu r la r in i b ir xil d o r i b e r ib d a v o l a s h m u m k in . E p ile p s iy a n in g b a ’zi tu r l a r i d a
e s a 2-3 xil a n t ik o n v u ls a n tn i b ir g a lik d a ta v s iy a e tis h m u m k in , b ir o q u n d a n
o r tig 'in i e m a s . L e k in b ir - b i r i n in g t a ’s irin i p a s a y ti r a d ig a n y o k i o r g a n iz m g a
z a h a r li t a ’s ir k o 'r s a t a d i g a n d o r ila r n i b e m o r g a ta v s iy a q ilm a s lik k e ra k .
V a l p r o a t l a r ( d e p a k i n , k o n v u l e k s ) e p i l e p s i y a n i n g d e y a r l i b a r c h a
tu r la r id a s a m a r a li d o r i v o s ita s id ir. S h u n in g u c h u n h a m v r a c h b e m o r d a
e p i l e p s i y a t a s h x i s i n i a n i q l a s a - y u , b i r o q u n i n g t u r i n i a n i q l a s h d a v a
a n t i k o n v u l s a n t l a r t a n l a s h d a q i y n a l s a , d a v o l a s h n i v a l p r o a t l a r d a n
b o s h l a s h i m u m k i n . V a l p r o a t l a r e p i l e p s i y a d a k u z a t i l a d i g a n r u h i y
b u z i lis h l a r n i b a r t a r a f e t i s h d a h a m s a m a r a l i v o s i t a d i r . V a l p r o a t l a r g a
m o n e lik q ilu v c h i h o l a t l a r n i a n i q la b o lg a c h , u la m i k a m m iq d o r d a ta v s iy a
q ilib , d a v o la s h n i b o s h l a s h lo z im . V a l p r o a t l a r ic h id a d e p a k in e n g k o 'p
ta v s iy a q ilin a d ig a n d o r i v o r v o s ita d ir . D e p a k in o v q a t m a h a li d a ic h ila d i.
V a lp r o a tla r n i k a m m i q d o r d a b o s h la b , u la r n i n g d o z a s in i h a r 3 k u n d a
o s h ir ib b o r is h d o r in in g o r tiq c h a s e d a tiv t a ’s irin i k a m a y ti r a d i. M a ’lu m k i,
a n t i k o n v u ls a n tla r n i n g s e d a tiv t a ’s iri d a s tla b k i k u n la r i y a q q o l n a m o y o n
b o 'la d i . D a s t la b , d o r in i k e c h q u r u n ic h is h ta v s iy a q ilin a d i, s o 'n g k u n d u z
k u n i, u n d a n k e y in e s a e r t a l a b b u y u r ila d i. D o r i n in g d o z a s i h a m k e c h q u r u n
b e r ila d ig a n i h is o b ig a o s h ir ila d i. I lo ji b o r ic h a , d o r in i e r t a l a b v a k e c h q u r u n
ta v s iy a q ilis h z a r u r v a k e c h q u r u n g i d c z a e r a tla b k i s id a n y u q o r i b o 'lis h i
k e r a k . T u t q a n o q x u r u j l a r i b u t u n l a y t o 'x t a g a n d a n s o ' n g d o r i n i n g
t e r a p e v ti k d o z a s in i a n i q l a b o lib , b e lg ila n g a n m i q d o r d a d a v o m e t tir is h
k e ra k . D o r i n in g d o z a s i a s o s s iz r a v is h d a o s h irilm a s lig i k e r a k . T u t q a n o q
x u r u jla rin i k a m m i q d o r d a g i a n t ik o n v u ls a n tla r b ila n t o 'x t a t i s h g a e ris h ils a ,
u la r f a q a t k e c h q u r u n ta v s iy a q ilin g a n i m a ’q u l. B u n d a y p a y t l a r d a t a ’siri
u z o q d a v o m e tu v c h i a n t ik o n v u ls a n tla r b u y u r ila d i, m a s a la n , d e p a k in x r o n o
v a h .k . D e p a k i n o ' t k i r v a s u r u n k a l i g e p a t i t , p a n k r e a t i t , t r o m b o t s i
to p e n iy a , g e m o r r a g ik d ia te z h a m d a p o r fir iy a h o la tla r id a b u y u r ilm a y d i.
D e p a k in n i ta v s iy a q ilis h s x e m a s i 6 - ja d v a ld a k e ltir ilg a n .
A g a r x u r u jla r t a k r o r l a n s a , d e p a k in d o z a s i b e m o r n in g y o s h i v a t a n a
v a z n ig a q a r a b o s h i r i l a d i . O d a t d a , v a l p r o a t l a r b u y u r i l g a n d a n 2 -4 k u n
o 't g a c h , x u r u jla r k a m a y a b o s h la y d i y o k i to 'x t a y d i . T a n l a n g a n d o r in in g
s a m a r a d o r lig i n i k o 'r s a t u v c h i a s o s iy b e lg i x u r u jla r n in g to 'x t a g a n l i g i d i r .
A g a r v a l p r o a t l a r b e m o r y o s h i v a t a n a v a z n ig a m o s r a v i s h d a y u q o r i
292
te r a p e v tik d o z a d a b u y u r ilg a n t a q d i r d a h a m x u r u jla r d a v o m e t a v e r s a v a
n o j o 'y a t a ’s ir la r b o 'lm a s a , q o n p la z m a s id a v a l p r o a t m iq d o r i a n i q la n i s h i
k e r a k . S h u n in g d e k , x u r u jla r n in g to 'x t a m a y o t g a n i g a s a b a b b o s h m iy a n in g
o r g a n ik z a r a r la n i s h i b o 'lis h i h a m m u m k in . D e m a k , x u r u j b o s h m iy a n in g
o r g a n ik k a s a ll ik la r i s a b a b li b o 'l s a , u la r n i h a m p a r a lle l r a v is h d a d a v o l a b
b o r is h k e r a k , c h u n k i b u n d a y p a y t l a r d a b o s h q a a n t i k o n v u l s a n t l a r h a m
y o r d a m b e r m a s lig i m u m k in .
Do'stlaringiz bilan baham: |