Psixologiy asi

. Parasimpatik neyronlar
• Simpatik neyronlar
Simpatik efferent
neyronlar
Afferent neyronlar
Tuxumdon 
Bachadon nayi
Bachadon
Siydik pufagi
Simfiz
Bel -ko'krak
segmenllari
Dumg‘aza
bo'limi
K lito r
Katta jinsiy
lablar
Kichik jinsiy Qin
lablar
Qin va 
b o s h q a
m
u s h a l c l a r g a b o r u v c h i
ncrvlar
35-rasm. Avollar jinsiy a’zolarining innervatsivasi.
227

---

a y o lla rd a h am o rg azm ja ra y o n i b ir xil p a y td a riv o jlan av erm ay d i. 
K o'pchilik ayollarda u o'sm irlikdan paydo b o ‘la boshlasa, boshqalarda 
faqat turm ushga chiqqach yoki tuqqanidan so'ng rivojlanadi. Aksariyat 
qizlarda orgazm (taxm inan 25 %) to 'la jinsiy balog‘at yoshiga yetganda 
paydo b o'ladi. Jinsiy hayotga b o 'lg an tala b 25-30 yoshgacha b o 'lg an 
erkak lard a yuqori b o 'lad i, 30 yoshdan so 'n g esa libido biroz pasayib 
boradi. A k sa riy a t a y o llard a b u n in g aksi k u zatilad i, y a ’ni libido 30 
yoshdan so 'n g kuchayib boradi. Lekin 45-50 yoshga yetm asdan jinsiy 
m ay li p a s a y ib b o ra d ig a n v a b u tu n la y y o 'q o la d ig a n a y o lla r h am
ko'pchilikni tashkil qiladi. Bu ikkala bir-biriga zid holatning aniq bir 
statistik ko'rsatkichi yo'q. B a’zan erkaklar yosh ayollarning jinsiy hayotga 
bo'lgan fiziologik talabini ortiqcha, yoshi k attaro q ayollam ikini esa past 
baholashadi. C hunonchi, 30 yoshgacha b o 'lg an ayollarning aksariyati 
turm ush o 'rto g 'in in g jinsiy faol ekanini aytishsa, 30 yoshdan keyin esa 
ularning sustligidan shikoyat qilishadi.
16-18 yashar qizlarning jinsiy hayoti 25-30 yoshli ayollarnikidan biroz 
farq qiladi. U larning ko'pchiligi uchun sevish va sevilish, xiyobonlarda 
sayr qilish, tez-tez uchrashib turish, o'pishib-quchoqlashish jinsiy aloqaga 
q a r a g a n d a a fz a l h is o b la n a d i. J in s iy y a q in lik k a , a s o sa n , y ig itla r
m ajburlashadi, o'zaro xohish bilan turm ush qurilgan bo'lsa-da, bundan 
aksariyat qizlar o'zlarini haqoratlangandek sezishadi.
Birinchi nikoh kechasi bo'lib o 'tg a n jinsiy aloqa ayollarda h a r doim 
ham orgazm bilan tugamaydi. Orgazm turm ush qurgandan bir hafta, bir 
oy, b a ’zan yillar o 'tg ach kuzatila boshlanadi.
Psixogen frigidlik. Psixogen frigidlik seksual ehtiyojlam i ruhiy y o 'llar 
b ila n t o 'x ta t ib y u rish d a ro 'y b e ra d i. B uning s a b a b la ri tu rlic h a d ir. 
Sevmasdan turm ush qurish, turm ush o 'rto g 'in in g jinsiy zaifligi, oilaviy 
janjallar, boshqa birovni sevib qolish, farzand bo'lm asligi, jinsiy aloqalar 
paytida h a r b ir tom onning o 'z usulini ta k lif qilishlari kabi psixologik 
holatlar psixogen frigidlik rivojlanishiga olib keladi. Lekin bu buzilishlar 
vaqtincha b o 'lib , psixologik to 'siq lar olib tashlangach, o 'tib ketadi.
Bu vaziyatga oid m isol keltiram iz. 25 y ash ar qiz jism oniy tarb iy a 
institutini tugatganch, kichik oir shaharga o 'qituvchi qilib jo 'n atila d i. 
O 'sh a shaharga o 'zi bilan birga o 'qigan yigit ham ishga keladi. Qiz unga 
turm ushga chiqishga rozilik beradi. N ikohning birinchi kechasi vino ichib 
m ast b o 'lg an kuyov a w a lla ri qizlar bilan nim a ishlar qilganini, qizlar 
uning qobiliyatini doim o yuqori baholaganliklarini m aqtanib, oqizmay- 
tom izm ay yoriga gapirib beradi. Bu qizda unga nisbatan q attiq n afrat 
uyg'otadi. T urm ush o'rto g 'in in g jinsiy qobiliyati yaxshi bo'lsa-da, unga 
nisbatan hech qanday jinsiy m ayl sezmagan. Boshqa yigit bilan (jinsiy 
jih a td a n u n c h a k u ch li b o 'lm a s a -d a ) jin s iy a lo q a p a y tid a o rg a z m
228

---

kuzatilgan. U turm ush o ‘rtog‘i bilan ajrashib, o ‘sha yigitga turm ushga 
chiqqan. Bu voqea psixologik frigidlikka yaqqol misol bo ‘la oladi va 
jinsiy alo q an in g n a fa q a t fiziologik, balki psixologik jara y o n ekanini 
tasdiqlaydi.
Jinsiy tu y g ‘uni t o ‘x tatad ig an ruhiy om illarga jinsiy aloqa p aytida 
kuzatiladigan o g ‘riqli defloratsiya, kasallanib qolish va boshqalarga gap- 
so ‘z bo ‘lishdan q o ‘rqish kabi holatlar ham kiradi.
Sim ptom atik frig id lik . B iro rta k asallik n a tija sid a riv o jla n a d ig a n
frigidlikka simptomatik frigidlik deb ataladi. Bosh miya va orqa m iyaning 
organ ik , urologik, ginekologik, nasliy va o g 'ir yuqum li k a sallik lar, 
giyohvandlik, aroq x o'rlik , turli etiologiyali ensefalopatiyalar, endokrin 
buzilishlar, endogen depressiyalar frigidlikka olib kelishi mumkin.
Konstitutsional frigidlik. Buning asosida psixoseksual funksiyalarning 
tug'm a yetishmovchiligi yotadi. M asalan, xuddi tug'm a musiqiy karlik 
bo'lgani kabi tu g 'm a frigid ayollar ham bo'ladi. Bu ayollarda boshqa 
ham m a a ’zo va sistem alar sog'lom , jinsiy a ’zolari anatom ik jih a td a n
yaxshi rivojlangan, onalik funksiyasi saqlangan bo'lishi m um kin, lekin 
turli darajada rivojlangan frigidlik kuzatiladi. U lar uchun frigidlik kasallik 
emas, balki tug 'm a nuqsondir. O datda, bunday ayollar ichida onanizm
bilan shug'ullanganlari bo'lm aydi, alar erkaklar bilan jinsiy yaqinlikka 
intilmaydi, odatda, sevib turm ushga chiqmaydi, jinsiy aloqa orgazm bilan 
tu g a m a y d i, v r a c h la r g a b o r ib d a v o la n is h n i ista s h m a y d i h am . Bu 
frigidlikning sabablari hozirgacha fanga nom a’lum.
Frigidlik ning b u n d a y tasnifini m ukam m al deb b o 'lm ay d i, chunki 
simptomatik va retardatsion frigidlikda psixologik omilni inkor qilish qiyin.