Bog'liq Tibbiyot psixologiyasi, Ibodullayev Z., 2009
Fiziologik va
patologik affektlar farq qilinadi. M asalan,
farzandidan judo bo'lib, chinqirib yig' lagan, sochini yulgan onaizorda
fiziologik affekt alom atlarini ko'ram iz. Fiziologik affekt paytida odam
o 'z ahvolini anglab turadi yoki qism an nazoratni yo'qotadi.
P ato lo g ik affekt p ay tid a o d am o 'z in i bosh q ara olm ay qoladi va
bemalol birovning (o'zining ham) joniga qasd qilib qo'yadi. Q ahr-g'azab,
rashk, ajablanish va xursandchilik affektlari farq qilinadi. Patologik
affektda ongning torayishi sababli qism an yoki to 'la am neziya ham
kuzatiladi. Shuning uchun ham affekt paytida odam nima qilganini eslay
olm aydi (bunga m isol keltirib o 'td ik ). P ato lo gik affekt m aniakal -
depressiv sindrom va epilepsiyada yaqqol namoyon bo'ladi.
Apatiya - hissiy befarqlik holati bo'lib, barcha narsa va hodisalarga
b e m o r o 't a e ’tib o rs iz lik b ila n q a ra y d i. B a ’zan u la r d a b u tu n la y
harakatsizlik kuzatiladi, yani o 'tirg a n joylaridan sira qo'zg'alm aydilar.
A p a tiy a n in g bu tu ri s h iz o f re n iy a d a , k e k s a la rd a va b o sh m iya
o'sm alarining b a’zi turlarida yaqqol ko'zga tashlanadi.
M aniakal holat - o'z-o'zini va imkoniyatlarini ortiqcha baholashga
alo q ad o r bo'lgan holat. B em orlar askiya qilishga moyil bo'ladi. U lar
b o 'lar-b o 'lm asg a hazil-huzul qilishadi, mazax qilib birovning ustidan
kulishadi, ashula aytish va raqsga tushishni yaxshi ko'rishadi, faol harakat
qilishga intilishadi, am m o bu h a ra k a tla r tartibsiz bo'lad i. M aniakal
kayfiyat, ayniqsa, qator xastaliklar orasida maniakal-depressiv psixozda
yaqqol kuzatiladi.
N a z o r a t u c h u n s a v o l la r
1. H issiy o t nim a?
2. H a y v o n la r b ila n h is s iy o tn i o 'r g a n i s h b o r a s id a q a n d a y ta jr ib a la r
o 'tk a z ilg a n ?
3. H issiy o tn in g fiziologik m c x a n iz m la rin i s o 'z la b bering.
4. S tress va distress nim a? U la r b ir-b irid a n qan d ay farq qiladi?
5. S tressning q an d a y b o sq ic h la ri b o r?
6. D e p ressiy a nim a?
7. E y fo riy a va disforiya nim a?
8. A ffekl n im a, uning q a n d a y tu rla ri m avjud?
9. A p a liy a va m a n iak a l h o la t h a q id a n im a la rn i bilasiz?
127
V II B O B . O N G VA O N G S IZ L IK
Agar Freyd ho'lmaganda edi, uni o ‘ylah topish kerak ho ‘lardi.