Psixologiy asi

Avraam Linkoln
6.1. Umumiy ta’rif
Hissiyot deb bizni o'rab turgan borliqdagi barcha mavjudotlar, narsa
va h odisalarga nisbatan m u n osabatlar natijasida paydo b o 'la d ig an
tuyg'ularga aytiladi. H is-tuyg‘ularsiz birorta ruhiy jarayon kechmaydi.
H ar qanday his-tuyg'u nafaqat odam ning, balki hayvonlar (ayniqsa,
maymunlar) ning ham yuzida aks etib turadi (20-rasm). Insonning tashqi
q iyofasid ag i o'zgarishlardan uning hissiy kechinm alarini bilib olish
mumkin. H issiy q o ‘zg‘alishlar yurakda ham aks etadi. Shuning uchun
ham qadimgi faylasuflar miyaning b a’zi funksiyalarini, ayniqsa, hissiyot
bilan bog'liqlarini yurak bilan bog'lashgan (21-rasm).
Sezgi va idrokdan tortib, to tafakkurgacha bo'lgan barcha operat-
siyalar h issiy o'zgarish lar bilan k echadi. T ib b iyotd a h is-tu y g'u lar
muammosiga, ayniqsa, katta e’tibor beriladi. Bemor bilan vrach, vrach
b ilan h am sh ira, h am shira b ilan b em or o rasid a gi m u n o sa b a tla rg a
2 0 -ras m . H is s iy o t (y ig 'i, k u ig i, ro h a tla n is h )n in g o d a m va m ay m u n y u z id a
ifo d a la n is h i
114

---

21-rasm. Xursandchilik (A) va g‘am-g‘ussa (B) yuzda va yurakda aks etadi
b a g 'ish la b juda k o ‘p asarlar y o zilg a n . Bu asarlarda h is-tu yg 'u lar
muammosiga katta e ’tibor qaratilgan.
X X asrda psixologiya va tibbiyotda hissiyotni o'rganish ham keng
ko'lamda olib borildi. Bunda 3 ta asosiy yo'nalish tanlab olindi:
1) psixogen kasalliklar mexanizmlarini o 'rganish;
2) distress Imqidagi ta 'limot;
3) odaniga psixoterapevtik ta ’sir etish usullarini keng ko ‘lamda tatbiq etish.
Bularning hammasi u yoki bu darajada odamning hissiyot sohasini