38-rasm. Qon tomirlar holati va insult rivojlanishi
qon aylanishining o ‘tkir buzilishi oyoq-qo‘llar falajligi (gemiparez,
monoparez), tananing bir tomonida sezgi buzilishlari (gemianesteziya,
monoanesteziya) va nutq buzilishlari (motor va sensor afaziyalar) bilan
namoyon boMadi.
Agar insult bosh miyaning chap yarim sharida rivojlansa tananing
o ‘ng tomonida kuzatiladigan falajliklar (gemiparez) va sezgi buzilishlari
(gemianesteziya) nutq buzilishlari (afaziyalar) bilan namoyon boMadi
(37-rasm). Agar insult bosh miyaning o ‘ng yarim sharida ro ‘y bersa,
falajliklar va sezgi buzilishlari tananing chap
tomonida kuzatiladi, biroq
nutq buzilishlari boMmaydi. Shuni alohida ta ’kidlash lozimki, nutq
buzilishlari o‘naqaylarda bosh miyaning chap yarim shari, chapaqaylarda
o ‘ng yarim shar zararlanganda kuzatilsa, ambidekstrlarda ikkala yarim
shar zararlanganda ham kuzatiladi. Biroq, chapaqay va ambidekstrlarda
nutq buzilishlari o ‘naqaylarga qaraganda tezroq tiklanadi.
Miya insultlarida kuzatiladigan xulq-atvor buzilishlari miyaning chap
va o‘ng yarim sharlari zararlanganda turlicha boMadi.
262
Bosh miyaning chap yarim shari insultlarida bemorlar
psixologiyasi
Oyoq-qo'llardagi falajliklarning nutq buzilishlari (motor
va sensor
afaziyalar) bilan birgalikda nam oyon b o ‘lishi bem or uchun o g 'ir
psixologik jarohatdir. Insonni boshqa jonzotlardan farq qilib turuvchi
nutqning to 'satd a n buzilishi bem orning psixologiyasini o 'zg artirib
yuboradi, u atrofdagilarni faqat tovush holatida eshitadi, m a’nosini
tushunm aydi, o 'z i ham fik rin i tu sh u n tirib beraolm aydi, b u n in g
natijasida bem or jizzaki b o 'lib qoladi, yaqinlarini urishadi,
hadeb
gapirishga urinaveradi, biroq fikrini to 'g 'ri bayon qilib bera olmaydi.
Bu holat sensor afaziya uchun xosdir (darslikning ikkinchi bobida
afaziy alarn ing klinik k o 'rin ish i va diagnostikasi h aq ida b atafsil
m a ’lu m o t b erilg an ).
B a ’zan bem or indam ay y o ta d i, fa q a t
atrofdagilaming savoliga javob
berishga urinadi, oddiyroq savollarga
javob beradi ham, biroq o'zi gapirmay yotadi. Bu holat motor afaziya
uchun xosdir. N utq odatda falajliklarga qaraganda oldinroq tiklanadi,
masalan insultning o 'tk ir davridayoq (21 kun ichida) nutq tiklanib
boshlaydi. Nutqning tez tiklanish darajasi insultning turiga, zararlangan
jo y n in g h ajm ig a va a lb a tta d av o lash ja ra y o n in g
q a n d ay o lib
borilayotganiga k o'p jihatdan bog'liq.
Agar insult uzoq paytdan buyon xafaqon kasalligi, ateroskleroz, qandli
diabet va yurak kasalliklari bilan og'riyotgan bemorlarda rivojlansa nutq
tiklanishi falajliklar kabi qiyin kechadi. Surunkali alkogolizmdan aziyat
chekayotgan bemorlarda insult rivojlansa nutq buzilishlari xulq-atvorning
keskin buzilishlari bilan namoyon bo'ladi va nutq ham kech tiklanadi.
Bunday bemorlar bilan muloqot qilish juda qiyin bo'lib, ular vrach va
y aq in la rin in g ay tg an larn i b aja rm a y d i, tez urishib k etad i, yoki
yig'layveradi, ovqat yeyishdan bosh tortadi, tagiga siyib yuboradi. Uni
parvarish qilish (soch-soqolini olish, cho'm iltirish va h.k) ga y o 'l
qo'ym aydi, davolash m uolajalaridan voz kechadi.
Tabiiyki, bunday
bemorlarni davolash shifokorlar uchun qiyinchiliklar tug'diradi. Odatda,
nutqi buzilgan odamning xulq-atvori ham buzilgan bo'ladi. Bunga nutqi
rivojlanmay qolgan bolalarni misol qilib ko'rsatish mumkin, ularning
aksariyatida xulq-atvor o 'ta buzilgan bo'ladi. Inson xulq-atvorining
boshqaruvchanligi ham unda nutq funksiyasining mavjudligiga k o 'p
bog'liq. Insult o'tkazgan bemorlarda nutq tiklangandan so'ng davolash
jarayonidagi ba’zi qiyinchiliklar bartaraf topadi, bemor endi o'z tanasida
kechayotgan kasallik alomatlarini yaqinlariga
va shifokorlarga bemalol
aytib bera oladi, ularning tavsiyasini bajara boshlaydi va natijada davolash
jarayonida ijobiy natijalar yuz bera boshlaydi.
263
Bosh miyaning chap yarim sharida ro‘y bergan insultlarda xavotir
bilan kechuvchi nevrotik holatlar ko ‘p kuzatiladi. Aynan mana shu
xavotirli nevrozning mavjudligi chap yarim shar insultini o'ng yarim shar
in su ltid a k u zatilad ig an x u lq -atv o r b uzilish laridan farqlovchi
simptomlardan biridir. Xavotir qanday ko'rinishda namoyon bo'ladi?
Bemor insult oqibatida tanasida paydo bo'lgan kasallik alomatlaridan
aziyat chekaveradi, vrachning h ar bir
tashrifida nutqi va harakat
faoliyatning tiklanib ketish-ketmasligi haqida so'rayveradi, vrachning har
bir so'ziga xavotir bilan quloq tutadi, uning har-bir tavsiyalarini so'zsiz
bajarishga intiladi, davolash natijasida ro'y berayotgan har bir ijobiy
o'zgarishdan xursand bo'ladi. A lbatta, miyaning chap yarim shari
insultlari uchun xos bo'lgan xavotir bilan kechuvchi
bunday simptomlar
uning tezroq sog'ayib ketishiga yordam beradi. Shuning uchun ham
miyaning chap yarim shari insultlarida nevrologik funksiyalarning tiklanish
jarayoni o'ng yarim shari insultlariga qaraganda tezroq kechadi. Chunki
xavotirli nevroz o'ng yarim shar insultlarida kuzatilmaydi.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
