Psixologiy asi

1-rasm (A). Analizatorlar. A - ko'ruv analizatorlari: 1 - retseptorlar; 2 - o'tkazuvchi
yo'llar; 3 - analizatorlarning markaziy qismi. B - hidlov analizatori.
28

---

oshiriladi. Ular tashqi muhitning organizmga bo‘)gan ta ’sir mexanizm- 
larini muvofiqlashtirib turadi.
Evolyutsiya jarayonida miya tuzilmalarining filogenetik rivojlanishi 
natijasida tug‘ma va orttirilgan (shartli) reflekslarning o ‘zaro munosabati 
biologik qonunlarga bo‘ysungan holda o'zgarib boradi; umurtqasizlar 
va boshqa hayvonlarda faoliyatning tug'ma shakli orttirilgan shaklidan 
ustun tursa, sut emizuvchilarda xatti-harakatning individual orttirilgan 
shakllari rivojlanib boradi, murakkablashadi va ustun turadi.
Oliy nerv tizimi bosh miya katta yarim sharlarining shartli reflektor 
faoliyati bilan bog'liq bo'lib, organizmning tashqi muhitga bo'lgan 
munosabatini belgilab beradi va xulq-atvorning asosini tashkil qiladi.
1-rasm (B). Analizatorlar. V - eshituv analizatori: 1 - retseptorlar; 2 - o'tkazuvchi
yo'llar; 3 - analizatorlarning markaziy qismi. G - analizatorlaming bosim, og'riq,
sovuq, issiq va taktD ta’sirlarni qabul qiluvchi chekka qismi.
29

---

Oddiy (quyi) nerv esa miya ustuni va orqa miya bilan bog‘liq bo‘lib, 
shartsiz reflektor faoliyatiga asoslangan.
Shunday qilib, sezgi, idrok, fikr, xotira, tafakkur - ruhiy jarayonlar 
bo'lib, bosh miya faoliyati bilan chambarchas bog'liq, Ruhiy jarayon 
markaziy asab tizimining barcha a ’zolari vositasida amalga oshiriladi 
Bu jarayon ichki va tashqi ta ’sirlami qabul qilib, signallarga aylantirish, 
signallami analiz qilish va javob reaksiyasini tayyorlashdan iborat.
E k sperim ental ta d q iq o tla r n a tija sid a m iyada q o 'z g 'a lis h va 
tormozlanish jarayonining buzilishi nevrozga olib kelishi isbotlandi. Bu 
psixologiya fani uchun o ‘ta muhim boMgan ta ’limotdir. Vaholanki, hissiy 
zo ‘riqishlarda paydo boMadigan m iyadagi kuchli q o ‘zg ‘alish yoki 
keragidan ortiqcha torm ozlanish jara y o n lari nevrozga olib kelishi 
keyinchalik ham olimlar ishida o ‘z aksini topdi.