Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

9.6.Trenerning kompitentligi 
 Trener  ish  jarayonida  qanchalik  kompitent  (etarli  ma’lumotga  ega  bo  lgan,  puxta  bilimli) 
boisa, uning ishi shunchalik samarali bo‘ladi. 
Adabiyotlarda  treneming  kompetentligi  haqida  turli  xil  fikrlar  bildirilgan  boiib,  ulami 
umumlashtirgan holda trener kompetentligining 3 ta darajasini ko'rsatib o'tamiz:  
1. Trenerning kasbiy kompetentligi — mashg'ulot mavzusi yuzasidan yetarlicha chuqur bilim, 
ko'nikma va malakalarga ega boTishi;  
2. Treneming metodik (uslubiy) kompetentligi - mashg'ulot jarayonida qoMlanadigan usul va 
vositalami  tanlay  bilishi;  tanlangan  mashq  va  o‘yinlaming  mashg'ulot  mavzusiga  mosligi;  trening 
ishtirokchilarini jipslashtira olishi; ishtirokchilaming kutuvlarini aniqlab, ulardan foydalana olishi;  
3. Treneming ijtimoiy kompetentligi - treneming etik va estetik jihatdan o'mak bo1 la olishi va 

---

 
59
turli  vaziyatlarda  ham  etiketga  rioya  qila  bilishi;  shaxsiy  tajribaga  ega  boTishi;  shaxslararo 
munosabatlarga kirisha olishi kabilar. 
L.Krol  va  Ye.Mixaylovalar  esa  treneming  kasbiy  kompetentligini  quyidagilarga  ajratib 
ko'rsatishadi:  
Shaxslararo  kommunikativ  kompetentlik:  verbal  va  noverbal  korrmmnikativ  malakalarining 
rivojlangan  boTishi,  ishtirokchilaming  faoliyat  motivlarini  tushuna  olishi,  ulaming  shaxsiy 
ustanovkalarini yuqori darajada anglay olishi kabilar;  
Texnik kompetentlik: ishtirokchilar bilan birgalikda ishlab chiqilgan maqsadni transformasiya 
qila olish;  
Moslashuvchanlik  kompetentligi:  o'zgarishlami  oldindan  ko'ra  bilish  hamda  o'zgaruvchan 
sharoitlarga moslasha olish; 
 Konseptual kompetentlik: amaliyotga asos boTuvchi bilimlami egallagan boTishi; 
Integrativ  kompetentlik:  ma’lum  bir  asosga  ega  boTgan  qarorlar  qabul  qilish,  yuzaga  kelgan 
muammolami yechish hamda ularga mutaxassis sifatida baho bera olish. 
Trening jarayonida trener bir qancha rollami bajarishiga to'g'ri keladi, bular quyidagilardir:  
Metodistlik  -  lug'aviy  ma’nosi  o‘qitish  bo'yicha  mutaxassis  boTib,  mashg'ulot  materiallarini 
ishlab chiqish va ulami ishtirokchilarga yetkazib berish;  
Instruktorlik  -  lug'aviy  ma’nosi  biriktiruvchi  shaxs  bo'lib,  trening  davomida  yo'riqnomani 
tushuntirish,  guruhchalar  tashkil  qilish,  ularga  ko'rsatma  berish,  to'g'ri  yo'l  ko'rsatish,  sharhlash, 
ulami boshqarish; 
 Demonstratotorlik  -  lug'aviy  ma’nosi  namoyish  etuvchi  bo'lib,  trening  davomida  mashqlami 
ko'rsatib, namoyish etib berish;  
Falisitatorlik  -  lug'aviy  ma’nosi  yordam  beruvchi  bo'lib,  treningda  ishtirok  etuvchilami 
faollashtirish, guruhda iliq atmosferani  yaratish, ishtirokchilarga qo'yilgan maqsadga erishishlariga 
yordam berish;  
Konsultantlik  -  lug'aviy  ma’nosi  maslahat  beruvchi  bo'lib,  guruhda  muammo  va  vaziyatlami 
muhokama qilishni taminlab berish;  
Liderlik  -  lug'aviy  ma’nosi  yetakchi,  raxbar  bo'lib,  o'quv  natijalariga  ko'ra  trening  dasturini 
belgilash va olib borish;  
Inspektorlik - lug'aviy ma’nosi kuzatuvchi bo'lib, trening ishtirokchilarini kuzatish, natijalarini 
qayd  etib  borish,  trening  natijalarini  baholash;  Marketologlik  -  lug‘aviy  ma’nosi  bozomi  o'rganish 
bo‘yicha  mutaxassis  bo  lib,  trening  xizmatlarini  rivojlantirish;  Analitik  lug'aviy  ma’nosi 
tadqiqotlarida tahlil qlishi usulidan foydalanuvchi mutaxassis bo‘Hb, trening jarayonini tahlil qilish. 
Ekspertlik - malumotlar berish, faktlami tasdiqlash, qarorlami yo'naltirish, qat’iy va aniq fikr 
bildirish.