|
ОТА-ОНАЛАР ГУРУҲЛАРИ Ота-оналар билан иш олиб боришнинг
индивидуал шакллари билан бирга гуруҳий шакли раҳбарлик қилиш ҳам
фойдали ҳисобланади. Боланинг ота-онаси шахслараро мулоқотда
қийналишини тан олганлари ҳолда, улар бундай гуруҳлар таркибига
киритилиши тавсия этилади. Ота-оналар гуруҳларига раҳбарлик қилиш, бола
тараққиётининг асосий далилларини, уларга мос равишда муносабатламинг
ўзгаришини ота-оналар тушунмаганликларида, ота-оналар ва болалар
ўртасидаги муносабатларни яхшилашни ўз олдига мақсад қилиб қўяди.
Отаоналар гуруҳларига раҳбарлик қилиш хусусий муаммолар бўйича
маслаҳат бериш шаклида ва махсус ота-оналар тренинглари шаклида амалга
оширилиши мумкин. Зарурият туғУганда, ота-оналаро ўзларининг
психологик муаммоларини ҳал қилиши учун психотерапевтик гуруҳлардаги
машғулотларга тавсия этиш мумкин, бундай машғулотлар оммавий маслаҳат
бериш доирасида кенг тарқалган. Алоҳида масалалар бўйича маслаҳат бериш
гуруҳ аъзоиари учун, умумий бўлган, мунозарали муҳокама қилиш асосида
ота-оналар ва болалар ўртасидаги муносабатларни яхшилашни ўз олдига
мақсад қилиб қўяди. Ота-оналар тренинглари бола хулқ-атворидаги яширин
маънони тушуниш асосида уларнинг ҳиссиёти ва кечинм аларига
отаоналарнинг сезгирлигини оширишни ўзи олдига мақсад қилиб қўяди.
Ота-оналар ва болалар ўртасидаги ёмон муносабатламинг сабаби болаликда
ўзлаштирган тарбиянинг хато иллатлари (стереотиплари) бўлиши мумкин.
Ота-оналар гуруҳларида машғулотлар ўтказиш ҳар хил турда бўлса, бу ишни ташкил этишнинг қатор умумий қоидаларини кўрсатиш мумкин.
Америкалик олим С.Сиавсон 3 асосий қисмни ўз ичига оладиган
гуруҳнинг дастлабки қоидаси тушунчасини киритади:
1) мунозара предмети — болалар ва улар билан ота-оналарнинг ўзаро ҳаракат усуллари;
2) гуруҳнинг ҳамма аъзоиари мунозарада эркин иштирок этиш ҳуқуқига эгадир;
3)мунозарани олиб борувчи гуруҳнинг ҳамма аъзоиаритомонидан мажбурий
қабул қилинадиган ягона обрўли киши эмас. Йуқорида санаб ўтилган
қоидаларга асосланиб, мижозмарказлашган даволаш принципи асосида
тузилган ота-оналарга маслаҳат бериш, бола муаммосида марказлашган
принципидан узоқлашади. Маслаҳат бериш жараёнининг маркази фақат
болагагина қаратилмасдан, балки бола муаммосидан, ота-оналар ва болалар
ўртасидаги муносабат муаммосига, ота-оналар муаммоларига ўзгариб туради,
шу билан бирга ота-оналарнинг ўзларини даволашни амалга оширади.
Маслаҳатчи бола хулқ-атворининг хусусиятларини ота-оналарга очиб беради
ва муаммони ҳал қилишнинг икки қарамақарши усулини баён қилади. У ёки бу усулни танлаш ота-оналар ҳукмига ҳавола қилинади.Маслаҳатчининг, ота-
оналар гуруҳлари олиб борувчисининг асосий ўрни шундан иборатки,
муаммони қўйиш, мунозарани ривожлантириш ва уни ҳал қилиш учун гуруҳ
аъзолари изидан ҳамма нарсани ойнага ўхшаб акс эттириши, такрорлаши ва
танлаб бериши зарур.
Бошқача сўзлар билан айтганда, маслаҳатчининг роли,
қўйилган муаммоли вазиятларни ҳал қилиш жараёнида ота-оналарни тўғри
ёъига солишни ташкил этишдан иборат. Ота-оналарда бола тарбияси бўйича
чуқур билимга эгаликни шакллантиришнинг психологик шароити бўИиб,
болалар алоқаларини тушуниш ва эмпатик мулоқот усулларини ўзлаштириш
зарурлигини ота-оналар англаши ҳисобланади. Америкалик психолог
Х.Джайнотнинг фикрича, тенг алоқа мулоқотнинг 3 асосий қоидасига
асосланади. Биринчидан, ота-оналар барча вазиятларда боладаги ижобий
ўзгаришни м аъқуллашга интилишлари керак, ҳар қандай ҳолатда ҳам уни
камситмаслик, болада ижобий Мен сиймони қўллаб-қувватлашдан иборат.
Иккинчидан, бола билан унинг қилган иши, бу ишнинг оқибати, вазият
ҳақида гаплашиш мумкин, боланинг характери, шахси ҳақида гапирмаслик
керак, унинг шахсини салбий баҳолашдан қочиш керак. Катталарнинг
болалар ҳақида фикри, боланинг келажакдаги тақдирига ташхис қўйишга,
уни олдиндан айтиб беришга қаратилмаслиги керак. Мақташ ва танбеҳ
бериш ҳам ўша қоидага асосан тузилиши керак: тайёр баҳолаш ўрнига,
қилинган ҳаракатларва улар натижасини кенг ёритиб бериш керак, хулоса
чиқариш ва баҳо беришни боланинг ўзига қўйиб бериш керак. Учинчидан,
алоқа жараёнида катталар таклиф киритувчи ташаббускор бўлишлари керак.
Бунда ҳаракат усули тўғридан тўғри кўрсатиб берилмаслиги керак, балки
муаммоли вазиятни ҳал қилиш имкониятларини бола олдига шундай қўйиш
керакки, боланинг ўзи энг тўғрироқ усулни танлашни мустақил амалга
oширсин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
