Psixik rivojlanish. Psixikada yosh

Ma'lumki, odamlar hulq-atvori va
faoliyat motivlari nisbatan teng
bo’lganda,
tashqi
ta'sirlar
bir
hil
bo’lganda,
ta'sirchanligi
va
ko’rsatayotgan
energiyasiga
ko’ra bir-birlaridan, sezilarli
darajada farq qiladilar. Jumladan, bir hil
kishi
sekinlikni,
boshqasi
shoshilishni
yoqtiradi. Bir hil odamlarga hissiyotlarning
tez
qo’zg’alishi hos bo’lsa, boshqasiga esa
sovuqqonlik hosdir, boshqa birovni keskin
imo-ishoralar, ma'noli mimika, boshqasini
harakatlarda
og’irbosiqlik, yuzning juda
ham kam harakat qilishi ajratib turadi.
So’z
yuritilayotgan individual farqlar
o’zlarining
tug’ma asosiga ega bo’lishi shubhasizdir.
Bu shu narsa bilan tasdiqlanadiki, bu
farqlar
bolaligidayoq
ma'lum
bo’la
boshlaydi, hulq-atvorning va faoliyatning
turli
sohalarida
ko’rinadi
va
alohida
barqarorligi bilan ajralib turadi.
Psixikaning
individual
jihatdan
o’ziga hos, tabiiy jihatdan shartlashgan
dinamik
ko’rinishlar
majmui
kishining
temperamenti deb ataladi.

---

His-tuyg'ularning paydo bo'lish tezligi vakuchida, hamda
kisliining umumiy harakatchanligida nomoyon bo'ladigan
individual-psixologik xususiyatlar majmui temperament (lot. 
temperamentum-aralashma, qismlar nisbati) deb ataladi.

---

Temperament
haqidagi
dastlabki
nazariya antik
dunyoga borib
taqaladi.
Masalan:
eramizdan
oldingi
6-asrda
yashagan
yunon
meditsinasining yirik vakili Gippokrat birinchi
bo’lib odamlarning har hil
xususiyatga ega ekanligiga
e’tibor bergan va bu har hillikning sababini
aniqlashga harakat qilgan. U kishilar temperamentining organizimdagi
suyuqliklarga (qon, shilimshiq parda,
o’t) ga qarab uch turga bo’ladi.
Keyinchalik
ham
temperament
va
uning
asosi
haqida
olimlar
tomonidan
hilma-hil
nazariyalar
yaratildi.
Masalan,
18-asr
ohirida
yashagan Immanuel Kant qonning invidual xususiyatlari temperamentning
tabiiy asosi hisoblanadi, degan edi. P. F. Lesgaftning
g’oyasi ham shu
nuqtai nazarga yaqin edi. Bu olim temperamentning asosida qon aylanishi
(jumladan, qon tomirlari kengligi va tarangligi, ularning