Protsessual tartibi va rasmiylashtiriladigan protsessual hujjatlar

II.2
. 
Ko‘rsatuvlarni hodisa sodir bo‘lgan joyda tekshirish 
 
Jinoyatlarni tergov qilish jarayonida ko‗pincha jinoyat hodisasi bilan bog‗liq 
hamda muayyan joyda (erda yoki xonada) sodir bo‗lgan faktga oid guvohlarning, 
jabrlanuvchilarning, gumon qilinuvchilarning, ayblanuvchilarning ko‗rsatuvlarini 
tekshirish zarurati paydo bo‗ladi. Bunday holda ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan 
joyda tekshirish deb ataladigan tergov harakati o‗tkaziladi. 
O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 132-moddasiga binoan 
surishtiruvchi, tergovchi, sud gumon qilinuvchilar, ayblanuvchilar, sudlanuvchilar, 
guvohlar hamda jabrlanuvchilarning ko‗rsatuvlarini tekshirilayotgan hodisa sodir 
bo‗lgan joyda holatlarni qayta tiklash yo‗li bilan tekshirib ko‗rishga haqlidir. 
Ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish tergov harakati vaqtida 
harakatlarni amalga oshirish tashabbusi ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan shaxsga 
tegishli bo‗ladi. 
Ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish shaxs tomonidan ko‗rsatuv 
berish va oldin bergan ko‗rsatuvlarni o‗zining harakati bilan ko‗rsatib berishdan 
iborat. Mazkur tergov harakati hodisa joyida so‗roq qilish, hodisa sodir bo‗lgan 
joyda ob‘ektlarni tanib olish uchun ko‗rsatish, shaxs ishtirokida ko‗zdan kechirish 
va tergov eksperimentidan o‗zining maqsadi, o‗tkazilish asoslari va o‗tkazilish 
tartibi bilan farqlanadi. 
Jinoyat – protsessual qonunchiligiga binoan ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan 
joyda tekshirishdan quyidagi maqsadlar ko‗zlanadi: 

---

1) ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan shaxsga ma‘lum, surishtiruvchi, tergovchi va 
sudga esa noma‘lum bo‗lgan narsalar, hujjatlar, izlar va belgilarni topish; 
2) shaxsning tergov yoki sud muhokamasi davomida topilgan narsalar, hujjatlar, 
izlar qaerda bo‗lganligini ko‗rsatib berishi; 
3) bir necha shaxsning ayni bir hodisa to‗g‗risida bergan ko‗rsatuvlaridagi 
o‗xshashlik va farqlarni aniqlash uchun ishda ahamiyatli bo‗lgan joy yoki 
yo‗nalishni shaxs ko‗rsatib berishi; 
4) holatlarni qayta tiklash va hodisa sodir bo‗lgan joydagi sharoit bilan qiyoslash 
orqali ko‗rsatuvlarning to‗g‗ri yoki noto‗g‗riligini aniqlash. 
Ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish faol harakat bilan sodir 
etiladigan jinoyatlarni tergov qilishda keng qo‗llaniladi. Ko‗rib chiqilayotgan 
tergov harakatining o‗ziga xos xususiyati shundaki, ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan 
va aniqlanayotgan shaxslar oldin bergan ko‗rsatuvlarini o‗zlari ko‗rsatgan 
muayyan joyda qaytaradilar. Bu esa ko‗rsatuvlarni haqiqiy holat bilan darhol 
solishtirish imkonini beradi. 
Hodisa sodir bo‗lgan joyda ko‗rsatuvlar ish uchun ahamiyati bo‗lgan hodisa ro‗y 
bergan joyga nisbatan, hodisa ishtirokchilari harakatlari yoki boshqa holatlarga 
nisbatan tekshirilishi mumkin. Ushbu tergov harakatining natijasi nafaqat muayyan 
shaxslarning ko‗rsatuvlarini tekshirish va aniqlash, balki yangi dalillar olish 
hisoblanadi. Ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish borasida 
ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan shaxs ish bo‗yicha qandaydir ashyoviy dalillar 
topishga yordam bergan taqdirda yangi dalillar olish mumkin bo‗ladi. 
Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining ko‗rsatuvlarini hodisa sodir 
bo‗lgan joyda tekshirish natijalari -bu shaxslarning muayyan hodisalar haqida 
bilganlari faqat ularning jinoyat sodir etishga daxldorligidan darak bersagina dalil 
kuchiga ega bo‗ladi. 
Qonun ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirishni surishtiruvchi yoki 
tergovchi tomonidan xolislar ishtirokida o‗tkazilishini, basharti bu tergov 
harakatini sud o‗tkazayotgan bo‗lsa, taraflarning ishtirokida o‗tkazilishini talab 
qiladi. Zarur hollarda hodisa sodir bo‗lgan joyda ko‗rsatuvlarni tekshirishga 
mutaxassislar va ekspertlar jalb qilinishi mumkin (JPK, 133-modda). 
Bulardan tashqari ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish tergov 
harakatining xususiyatlarga ega: 

---

1) Bir vaqtning o‗zida bir necha shaxsning ko‗rsatuvlarini hodisa sodir bo‗lgan 
joyda tekshirish. Ko‗rsatuvlarni hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirish yakka 
tartibda o‗tkaziladi. 
2) Faqat gumon qilinuvchi (sudlanuvchi), ayblanuvchi, guvoh-larning ko‗rsatuvlari 
hodisa sodir bo‗lgan joyda tekshirilishi mumkin. 
3) Surishtiruv va dastlabki tergovda ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan shaxs va ikki 
nafar xolislarning, sudda esa ko‗rsatuvlari tekshirilayotgan shaxs va taraflarning 
ishtirok etishi shart.