Prokariot organizmlar

Prokariotlar tez koʻpayadi!
Umuman olganda, prokariotlar koʻp hujayrali eukariotlarga nisbatan ancha tez koʻpayadi. Bu generatsiya vaqti yoki bir avlod hosil boʻlganidan to keyingi avlod hosil boʻlguniga qadar vaqt davomiyligi bilan oʻlchanadi.
Odamlarda oʻrtacha generatsiya vaqti 202020 yil atrofida boʻladi. Tipik bakteriya uchun esa bu raqam 202020 daqiqaga yaqin! Umuman olganda, sizning ichagingizda yashaydigan va laboratoriya tadqiqotlarida keng foydalaniladigan E. coli bakteriyasi har 171717 daqiqada yoki shunga yaqin vaqt mobaynida yangi avlod hosil qila oladi^11start superscript, 1, end superscript.
Hamma bakteriyalar ham juda tez koʻpaya olmaydi va ayrim patogen bakteriyalar, masalan, Mycobacterium tuberculosis bakteriyasi har 121212 soatda yangi avlod hosil qiladi^11start superscript, 1, end superscript. Biroq prokariotlar, umuman olganda, tez koʻpayuvchilar boʻlib, ularning populyatsiyalari turli tabiiy sharoitlarda yoki baʼzi bir holatlarda laboratoriya sinama probirkalarida ham juda tez koʻpaya oladi.
Bakteriyalar molekulyar biologiyada
Tez koʻpayadigan va oson oʻsadigan bakteriyalar laboratoriyalarda koʻpgina ilmiy tadqiqotlar uchun yaxshi model organizmlar boʻladi. Masalan, E. coli biologik tadqiqotlarda eng keng foydalaniladigan organizmlardan biri hisoblanadi.
Siz E. coli ni oziq-ovqatlarni zararlovchi bakteriya deb eshitgan boʻlsangiz ham, E. coli ning zararsiz shtammlari butun jahon biologiya laboratoriyalarida qoʻllanadi. Zero, DNK replikatsiyasi mexanizmlari kabi koʻpgina asosiy biologik jarayonlar dastlab E. coli da aniqlangan.
E. coli DNK va oqsil zavodlari sifatida
Bugungi kunda E. coli DNK yoki oqsillar sintezlaydigan kichik “zavodchalar” sifatida qoʻllanadi. Tadqiqotchilar tanlangan genni E. coli hujayrasiga prokariotlarning genetik variatsiyasi maqolasida kengroq yoritilgan transformatsiya (DNKni atrof-muhitdan tutib olish) deb ataladigan jarayon orqali kiritadilar. Bunday tadqiqotlarda halqasimon DNK boʻlagiga koʻchirish uchun tanlab olingan gen plazmid deb ataladi. Bakteriya bu gendan nusxa olib, uni keyingi avlodlarga oʻtkazishi mumkin.

Bakterial transformatsiya uchun plazmid. Bu nishon gen (masalan, rekombinant insulin ishlab chiqarishda foydalaniladigan insulin geni), gen ekspressiyani boshqaruvchi promoter va antibiotikka rezistentlik genini saqlovchi halqasimon DNK molekulasi.
Tanlangan genni tutuvchi plazmidni tarkibiga olganidan soʻng, E. coli hujayralari uni replikatsiyalaydi va plazmidning DNKsidan koʻplab nusxa koʻchirib, har bir boʻlinganda uni keyingi avlodga oʻtkazadi. Agar plazmid toʻgʻri nazorat ketma-ketligiga ega boʻlsa, u E. coli bakteriyasini tanlangan oqsil sintezlovchi genni transkripsiya va translyatsiya qilishga majbur qilishi mumkin. Misol uchun, qandli diabeti bor bemorlar keng foydalanadigan insulinning asosiy qismi shu usul bilan E. coli da ishlab chiqariladi.