Professional mobil radio aloqa tizimi tushunchasi

DMR standarti qisqacha tavsifi
DMR standarti (ETSI TS 102 361 spetsifikasi) – xalqaro telekomunikatsiya qurlmalari ishlab chiqaruvchi eng yetakchi kompaniyalar vakillaridan iborat ETSI ishchi guruhi tomonidan ishlab chiqarilgan ochiq standartdir. Standart PMR bozori talablari asosida analogli tizmlardanm ko’ra bir qancha afzalliklarga ega va bir vaqtning o’zida analogli tizmdan raqamliga o’tish evolutsiyasini ta’minlovchi yuqori harakteristikali raqamli tizm sifatida ishlab chiqilgan. Analogli tizmdan raqamliga evolutsion yoki “yengil” o’tish foydalanuvchining analogli tizmga kiritgan investitsiyalariga zarar yetkazmaslikni ta’minlaydi.
Huddi shu maqsadda DMR ning Radio aktivity kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan retranslyatorlari har ikki rejmda ishlaydigan qilib yaratilgan. Uning retranslyatorlari PMR Tarmoqlarining analogi terminlari va DMR standarti terminallari bilan moslashgan. Restranslyatorlar quyidagilarni ta’minlaydi.

• 
  Ovozli uzatmalarni analogli chastoita modulyatsiyasida va ananaviy protokollarning selektiv chaqiruvlarini signallarini uzatish;
  
• 
  4FSK modulyatsiyada ovoz va berilganlarni DMR standarti speksifikatsiyasiga mos ravshda radiokanalda 9600 Kbit/c yig;indi tezlikda uzatish
  

Bundan tashqari ishchi rejimini tanlash to’liq avtomatlashgan. Ovozli signal raqamli formatgfa konvertatsiya bo’ladi,siqiladi, paketlanadi, uzatilayotgan signal tipini(ovozli yoki berilganlar) aniqlash uchun mos belgi bilan ta’minlanadi.
Ovoz va berilganlarni 12,5KG ts chastota yo’lagi kengligida bitta radoichastata kanalida ikkita vaqt intervalida(TDMA ko’p stansiyali jarayoni yordamida) uzatish ta’minlanadi. Ovoz berilganlarni uzatish kanallari huddi radioa’loqaning analogi tizimlaridagi kabi ikkita tashuvchi chastatadan foydalanish kabi bir birlaridan mustaqil va ajratilgan . Abonent radiostansiyasi uzatgichi mos aniq bir ishchi kanaliga mos bitta vaqt intervali oralig’ida faol bo’ladi.
DMR tizmlari radiochastota nominallarini biror-bir tizm ishga xalaqit bermasdan analogli tizmlar bilan uyg’unlikda ishlashi mumkin. DMR tizimi TETRA tizimi kabi 1 kanal 6,25 KG t spektral samaradorlik bilan xarakterlanadi va bu analogli radiotizmlarnikidan 2 barobar ko’p deganidir. Radiochastota qurlmasining bir komplekti ikki informatsion kanal ishini bajarib,kombaynerlovchi qurilmalarni ishlatish ehtiyojini yo’qotadi, harajatlar kamayishi va radiochastota signallari qo’shilishidan hosil bo’lgan zanjirdagi quvvatni kamaymasligini oldini oladi. Bundan tashqari DMR standartida terminallar orasida to’g’ridan-to’g’ri aloqani ham ta’minlaydi. Terminallarni to’g’ridan –to’g’ri ishlatilayotganda faqat bitta informatsion kanalgina ochiq bo’ladi.Buning sababi , ikkita infotmatsion kanalda ishlash uchun tarmoq qurlmalarining snxron ishlashi talab etiladi va u faqat retranslyator bilan ta’minlanadi.
PMR tarmoqlarida ishlatish uchun optimal bo’lgan 4 FSK(to’rt pozitsiyali chastota modulyatsiyasi) modulyatsiya turi qo’llaniladi. Informatsion bitlar juft bo’lib uzatiladi va har bir juft mos chastota siljishiga to’g’ri keladi, Modulyatsiya og’uvchining doimiy formasi bilan haralterlanadi. Ushbu holat energiya tejash masalasi ko’tarilganda hal qiluvchi sharoitlardan biri hisoblanadi. Uzatgich konstruksiyasi jihatidan ananaviy analigli qurilmalarga juda o’xshash . Kuchaytirish traktining chiziqlashtirish m,asalasida harajatli bo’lgan yechimlardan foydalanish talab etilmaydi.Kuchaytirgich to’yingan rejimda (C sinfi va undan yuqori), Energiya ni sarfklashning tejamkorlik rejimida ,shu bilan birga quyosh batareyalarini ishlatuvchi ta’minot manbalari bilan moslashtirilgan.
Modulyator 0 dan 5 KG t gacha yo’lakda teks chastota harakteristikaga ega bo’lishi kerak. DMR qurulmalaridagi uzatgichning chiquvchi quvvati ananaviy analog tizmlariniki (spektrning doimiy og’ishi) kabi kattalikka teng bo’ladi.
DMR terminlari favqulotda xizmatlar radioaloqasi tizmlari kabi ochiq rejimda ishlay oladi, biroq unda gurhga va induvidual chaqiruv rejimi ham mavjud .DMR terminlari orasidagi selektiv, guruh va induvidual chaqiruv faqat raqamli rejimdagina ishlaydi. Bundan tashqari DMR terminlari ga kirish “rangli kodlar” bilan cheklanadi. “Rangli kodlar”ning ishlatilishi huddi “tanal osti chastota”(300 Gt- CTCSS,PL,DPL dan past bo’lgan chastotalardagi signalizatsiya) li signallar ishlatilgani kabidir.
1885 yili radioning kashf etilishi elektronikaning yangi rivojlanish davrini boshlab berdi.Rus fizik olimi A.C.Popov elektr-magnit to’lqinlar kukuni detektori (kogerer)ni takomillashtirib, uning asosida elektr signallarini simsiz uzatadigan qabul qilgich, yani radioaloqani yaratdi. Nenis fizigi G.Gers elektromagnit to’lqinlarini kashf etib, ularning xossalarini tekshirdi .Natijada 1901 yilda Atlantika okeani orqali radioaloqa o’rnatildi.
DMR tizimining har ikkinchi informatsion kanali mustaqil. Uzatilayotgan ma’lumot boshqa informatsion kanalga tizm boshqaruv markazidagi kommunikatsiya yordamida yoki “Stansiya ustasi”(Master stansi) qurilmasiga tarnking kontrollerini qo’shish bilan translatsiya qilinishi mumkin.
Simulcast tizimining har bir alohida kanali radioqamrov hududi oddiygina bir yoki bir necha baza stansiyasini qo’shish bilan kengaytirilsa bo’ladi. Qo’shimcha baza stansiyalari tizimidga bazaviy qurilmada bir necha amaliyotlar bajarilishi orqali integrallashadi va foydalanuvchi terminlari darajasida o’zgartirishlarni talab etmaydi (tranking aloqa tarmoqlari bundan mustasno).
Simulcast tizimi skaynerlash rejimini ishlatish zaruriyatini hisobga olmagan ,rouming va xendoverni ma’lumot almashuvini uzulishlarsiz va chastota bandligi uchun xarajatlarni kamaytirgan holda ta’minlab beradi.
Asosiy afzalliklari:

• 
  Abonentlarning doimiy avtomatik roumining – ishlatishdagi osonligi;
  
• 
  “Bitta katta retranslyator” kabi ishlashi – konfrensiya aloqasini tashkillashtirish ning avtomatlashgan va osonligi;
  
• 
  Barcha stansiyalar tarmoqqa to’g’ridan-to’g’ri ulanadi- ishlab chiqarish vaqtida kiritilgan telekomunikatsion tarmoq;
  
• 
  Butun radiotarmoq uchun informatsion kanal-radioqamrovning butun hududida kanalni almashtirish talab etilmaydi , bir informatsion kanalda yagona so’zlashuv.
  

Signal deganda, axborot, ma’lumot va boshqalarni muayyan masofaga uzatish uchun ishlatiladigan shartli belgilar tushuniladi. Tabiatda xabar tashuvchi signallarning mexanik, issiqlik,yorug’lik(Masalan, svetafor signali), elektr,elektromagnit,tovush va boshqa turlari mavjud.

Axborot eltuvchi signal 4 tarkibiy qismdan iborat:

• 
  Signalnin g fizik vositasi (eltuvchisi)
  
• 
  Signalni ifodalash shakli(sintaksis)
  
• 
  Interpretatsiya mazmuni (semantika)
  
• 
  Signalga xar xil mano berish qoidalari(pragmatika)
  

Hozirgi kunda xabar uzatish uchun elektromagnit to’lqinlaridan,yani radiosignallardan foydalaniladi. Radiosignallar fazoda to’g’ri chiziqli va o’zgarmas tezlik bilan tarqaladi. Radiosignal elektr toki yordamida hosil qilinadi.
Radiosignallar yuqori chastotali elektr signali bo’lib tarkibida yuqori chastotali tashuvchi signal va past chastotali xabar signallari mavjud bo’ladi.
Ma’lumki, zaryadli zarrachalarning tarkibli harakati elektr toki deb ataladi. Tarkibli harakat vaqtida zarrachalar o’zlarining zaryadlarini tashib o’tadilar. Amalda elektr toki hosil qilish uchun elektronlarning harakati , yani zaryad tashishi ishlatiladi.