Процессуал ҳужжатларни расмийлаштириш фанидан 2-мавзу: «Фукаролик ишлари буйича судларга такдим этиладиган даъво аризалари ва суд карорлари»

. Арз қилинадиган талаб турини аниқлаш
Судга мурожаат қилишда арз қилинадиган талаб турини аниқлаш муҳим аҳамият касб этади. Зеро, аризаларни уларнинг тоифасидан келиб чиққан ҳолда судда кўришнинг ўзига хос хусусиятлари ва талаблари процессуал қонунчиликда берилган бўлиб, уларга риоя қилиш мақсадга мувофиқдир, чунки талабнинг тез ва самарали ҳал этилишига аввало талаб тури тўғри танланганлиги муҳимдир. Процессуал қонунчилик талабларига кўра, шахс томонидан судга мурожаат қилишда арз қилинган талаб турининг нотўғри танланганлиги талабнинг асоссиз эканлигини англатмайди ҳамда ушбу мурожаат (ариза)ни қабул қилиш рад қилинган ёки ариза кўрмасдан қолдирилган тақдирда ҳам шахс такроран судга мурожаат қилиши мумкин.
Шунингдек, шахс томонидан арз қилинган талаб турининг тўғри танланиши давлат божи тўловини тўғри белгилашда, аризанинг тўғри тузилишида ҳам аҳамиятлидир. Зеро, даъво тартибидаги ишлар бўйича судга мурожаат қилувчи шахс “даъвогар”, деб аталса, фуқаролик суд ишларини юритишнинг қолган турларида “аризачи” деб юритилади.
Фуқаролик процессуал қонунчилигига кўра, бир аризада ўзаро боғлиқ бўлган бир неча талаблар кўрсатилиши мумкин.
Аризада бир нечта талабларнинг бирлаштирилиши учун қуйидаги асосларнинг мавжуд бўлиши талаб қилинади:
- талаблар бир хил моддий-ҳуқуқ муносабатларидан келиб чиқиши лозим;
- талаблар ўзаро боғлиқ бўлиши лозим.
Ўзаро боғлиқ бўлган бир нечта талаб даъвогар томонидан ариза тақдим этишда келтирилиши лозим. Масалан, мол-мулкни бўлиш, улушларни белгилаш ҳамда улушни пул кўринишида ажратиш ёки уйга киритиш ва фойдаланиш ҳуқуқини белгилаш каби. Фуқаролик процессуал кодексининг 157-моддасига кўра агар аризани қабул қилаётган судья талабларни алоҳида кўришни мақсадга мувофиқ деб топса, бирлаштирилган талаблардан бирини ёки бир нечтасини алоҳида иш юритиш учун ажратишга ҳақли.
Бир неча даъвогар томонидан ёки бир неча жавобгарга нисбатан талаблар тақдим этилса, аризани қабул қилаётган судья, агар талабларни алоҳида кўриб чиқишни мақсадга мувофиқ деб топса, улардан бири ёки бир нечтасини алоҳида иш юритиш учун ажратишга ҳақли.