Процессуал ҳужжатларни расмийлаштириш фанидан 2-мавзу: «Фукаролик ишлари буйича судларга такдим этиладиган даъво аризалари ва суд карорлари»

Даъво аризаси тушунчаси, даъво тартибида иш юритиш;
Даъво аризаси фуқаролик ишлари бўйича манфаатдор шахснинг иш қўзғатиш ҳақидаги аризаси бўлиб, суд томонидан даъво тартибида иш юритиш учун асос ҳисобланади.
“Даъво” асли арабча сўз бўлиб, ўз ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя этиш ҳақида суд орқали ёки бошқа йўллар билан қўйилган талабдир.
Юридик адабиётларда даъво тушунчасига қуйидагича таъриф берилган:
даъво – бу низоли ҳуқуқиймуносабатда иштирок этувчи тарафлар ўртасидаги ҳуқуқ тўғрисидаги низони процессуал тартибда кўриб, ҳал қилиб бериш тўғрисидаги судга қилинган талабдир.
Даъво тартибидаги ишларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, тарафлар ўзаро тенг бўлган фуқаролик, меҳнат, оила, уй-жой ва бошқа ҳуқуқий муносабатларга доир низолар бўйича бузилган ҳуқуқ ёки қонуний манфаатларни ҳимоя қилиш учун судга мурожаат қиладилар.
Даъво тартибида кўриладиган ишлар ўзининг қуйидаги хусусиятлари билан бошқа турдаги фуқаролик ишларини юритишдан фарқланади:
– мазкур тоифадаги ишларда даъвогар ва жавобгар ҳамда айрим ҳолларда учинчи шахслар ҳам иштирок этади;
– тарафлар фуқаролик ишини ўзаро келишув битими тузиш орқали тугатишга эришишлари мумкин бўлади;
– фуқаролик процессининг муҳим институтлари: даъводан воз кечиш, даъвони тан олиш, даъвони таъминлаш, қарши даъво қўзғатиш кабилар айнан мазкур суд ишларини юритиш жараёнида қўлланилади;
– даъво тартибида кўриладиган ишлар бўйича сиртдан ҳал қилув қарори чиқариш мумкин.
Даъво тартибида кўриладиган ишлар фуқаролик суд ишини юритишнинг асосий тури ҳисобланади.
Аризани алоҳида иш юритиш тартибида кўриш тушунчаси.
Алоҳида иш юритиш тартибида кўриладиган ариза шахснинг ўз манфаатларига дахлдор ҳолатни суднинг ҳал қилув қарори билан тасдиқлаш ҳақидаги мурожаатидир.
Суд томонидан алоҳида тартибда иш юритишнинг ўзига хос хусусияти шундаки, талабда ҳуқуқ тўғрисида низо бўлмайди. Мазкур тоифа ишда қатнашувчи шахслар аризачилар ва бошқа манфаатдор шахслар ҳисобланадилар.
Ҳуқуқий адабиётларда алоҳида тартибда иш юритишга фуқароларнинг шахсий ҳамда мулкий ҳуқуқларини вужудга келтириш, ўзгартириш ва тугатиш учун хизмат қиладиган фактларни белгилаш тўғрисидаги талабларни кўриш, далилий ҳамда юридик фактларни белгилаб бериш йўли билан юридик манфаатларни ҳимоя қилиш, каби таърифлар берилган.