|
Масаланинг қўйилиши (F) - Самарқанд шаҳрида меҳмонхона қуриш учун энг мақбул ҳудудни танлаш.
Альтернативалар (А) - 5-С квартал (a1)
- Темурийлар музейи (a2)
- М-37 тракти (a3)
- Қорасув-2 маскани (a4)
- Университет (a5)
Чекловлар (G) Ер нархи вилоят бўйича ўртача нархлардан Танловлар (P) - a5>a1
Характеристикалар (Х, ўлчов шкалалари)
- Транспорт тармоқларига яқинлиги (x1)
- Алоқа пунктларининг мавжудлиги (x2)
- Овқатланииш пунктларининг мавжудлиги (x3)
- Савдо-кўнгилочар марказлар мавжудлиги (x4)
- Қулай транспорт йўналишлариниг мавжудлиги (x5)
- Тарихий обидаларга яқинлиги (x6)
- Ер нархи (x7)
- Деразадан ташқи кўриниш (x8)
| |
a1
|
a2
|
a3
|
a4
|
a5
|
x1
| | | | | |
x2
| | | | | |
x3
| | | | | |
x4
| | | | | |
x5
| | | | | |
x6
| | | | | |
x7
| | | | | |
x8
| | | | | | | | | | | | | Намуна Масаланинг қўйилиши (F) - Самарқанд шаҳрида меҳмонхона қуриш учун энг мақбул ҳудудни танлаш.
Альтернативалар (А) - 5-С квартал (a1)
- Темурийлар музейи (a2)
- М-37 тракти (a3)
- Қорасув-2 маскани (a4)
- Университет (a5)
Чекловлар (G) Ер нархи вилоят бўйича ўртача нархлардан ошмаслиги керако области Танловлар (P) - a5>a1
Ечим - a5>a1 >a2 >a3 ~a4
Характеристикалар (Х, ўлчов шкалалари)
- Транспорт тармоқларига яқинлиги (x1)
- Алоқа пунктларининг мавжудлиги (x2)
- Овқатланииш пунктларининг мавжудлиги (x3)
- Савдо-кўнгилочар марказлар мавжудлиги (x4)
- Қулай транспорт йўналишлариниг мавжудлиги (x5)
- Тарихий обидаларга яқинлиги (x6)
- Ер нархи (x7)
- Деразадан ташқи кўриниш (x8)
| |
a1
|
a2
|
a3
|
a4
|
a5
|
x1
|
-
|
-
|
+
|
-
|
-
|
x2
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
x3
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
x4
|
+
|
-
|
-
|
-
|
-
|
x5
|
+
|
-
|
-
|
-
|
+
|
x6
|
+
|
+
|
-
|
-
|
-
|
x7
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
x8
|
+-
|
+-
|
+
|
-
|
+
| | |
6+/3-
|
4+/5-
|
3+/5-
|
3+/5-
|
5+/3-
| Дельфи Методи - Дельфи методи - эксперт баҳолаш методи бўлиб, 1950-1960 йилларда АҚШ да ишлаб чиқилган бўлиб, бўлажак илмий ишланмаларнинг уруш олиб усулларига таъсир қилишини прогнозлаш масалаларида юзага келган (RAND корпорацияси, муаллифлари Olaf Helmer, Norman Dalkey, ва Nicholas Rescher).
- Qaror qabul qilish uchun ekspert guruhi a'zolari o'rtasida anonim fikr almashish jarayonida yuqori darajadagi ishonchli ma'lumotlarni doimiy ravishda olish
Метод моҳияти - Дельфи методи – бу муҳокама қилинаётган масала бўйича экспертлар гуруҳининг барча аъзоларининг мустақил фикрларини ғояларни, хулосаларни ва таклифларни кетма-кет бирлаштириш ва келишувга эришиш йўли билан эътиборга олувчи восита бўлиб ҳисобланади.
Дельфи Методи. Ҳаракат режаси - Экспертлар фикрларини жамлаш ва умумлаштириш учун ишчи гуруҳ шакллантириш.
- Мавзу бўйича мутахассислар иборат эксперт группасини шакллантириш.
- Муаммолар кўрсатилган, саволлар қўйилган анкета тайёрлаш. Саволлар аниқ ва бир хил маъноли бўлиши, бир хил қийматли жавоблар талаб қилиши керак.
Дельфи Методи. Ҳаракат режаси - Амалиётларни такрорлашни тақоза этувчи методика бўйича экспертлардан сўров ўтказиш. Олинган натижалар кейинги босқич саволларини шакллантиришга хизмат қилади.
- эксперт хулосаларини умумлаштириш ва қўйилган муаммо бўйича тавсиялар бериш
Натижаларни қайта ишлаш схемаси (I) Бу методда экспертлардан олинган ахборот қуйидаги схема бўйича статистик қайта ишланади: - Прогнозланаётган катталик қиймати эксперт баҳоларнинг ўртача қиймати сифатида аниқланади:
бу ерда zi – экспертлар баҳолари;
N – экспертлар сони;
Натижаларни қайта ишлаш схемаси (I) - Эксперт фикрларидаги фарқланишларни аниқлаш учун баҳолар дисперсияси ҳисобланади:
- прогнознинг ўртача квадратик оғиши топилади:
Натижаларни қайта ишлаш схемаси (II) - Экспертларнинг компетентлик коэффициенти аниқланади:
Натижаларни қайта ишлаш схемаси (II) - Олинган бу қийматлар прогноз қийматининг диапазонини баҳолаш қийматини баҳолаш имконини берадики, у бу оралиққа берилган ρ эҳтимоллик билан тушади. Экспертлар фикрлари тақсимоти қонуни нормал бўлган ҳолда бу диапазон ушбуча аниқланади:
- бунда τ - N ва ρ дан боғлиқ катталик, Стьюдент тақсимотига эга, эркинлик даражаси (N - 1) га тенг ва махсус жадвалдан аниқланади (масалан N = 1 ва ρ= 0,95 учун τ= 2,23).
Дельфи Методи. мисол - Муаммо – қандайдир А маҳсулотга 2021 йилда талаб даражасини баҳолаш.
- Таклиф этилган 10 нафар эксперт.
- Ҳар бир эксперт маҳсулот ва шу маҳсулотнинг тахминий бозори тавсифланган анкета билан таъминланган.
- Экспертлар ўзларини 0 дан 10 гача диапазонда индивидуал баҳолаш сўралади. Маҳсулотга талаб даражаси эса 0 дан 10 гача диапазонда % (процентларда) баҳолаш сўралади.
- Ҳар бир эксперт мустақил ва аноним ишлайди.
Дельфи методи. мисол
Эксперт
|
коэффициент
|
Талаб даражаси – эксперт қўйган баҳо
| |
1
|
10
|
90
| |
2
|
8
|
100
| |
3
|
10
|
75
| |
4
|
7
|
80
| |
5
|
8,8
|
90
| |
6
|
10
|
100
| |
7
|
6,6
|
80
| |
8
|
8,5
|
80
| |
9
|
7,4
|
60
| |
10
|
9,9
|
80
| | | | | | |
1- турдан кейин экспертлар томонидан қуйидаги натижалар олинди:
- Гуруҳнинг ўртача самооценкаси тенг = (10+8+…+9,9) : 10 = 8,61
- Талабнинг ўртача қиймати (оддий баҳо) тенг ( 90+100+…+80) :10 =83,5%
- Талабнинг ўртача оширилган (средневзвешенная) баҳоси ( 10х90 +8х100+…+9,9х80) : (10+8+…+9,9) =84,1%
- Медиана бу ҳолад ўртача баҳоларнинг ўрта арифметик қиймати сифатида ҳисобланади Ме = (80+80):2=80 [эслатма: экспертлар баҳолари талаб даражаси бўйича ўсиш бўйича жойлаштирилади]
Ишончлилик соҳаси қуйидагича ҳисобланади: - Экспертиза наборидан минимал баҳо топилади - 60%;
- Максимал баҳо -100%.
- Квартиль тенг (100-60):4=10%.
- Ишончлик соҳасининг қуйи чегараси 60+10=70%,
- Юқори чегараси 100-10=90%.
Дельфи Методи. хулосалар - Дельфи методи гуруҳ аъзоларининг мустақл фикрлаш қобилиятларини шакллантиришга ёрдам беради
- Баҳоланиши керак бўлган муаммони бемалол, атрофлича объектив ўрганиш имонини беради
- Баҳоларнинг субъективлиги
- Кўп вақт ва ташкилотчилик ҳаракатларини талаб қилади
Кутилаётган натижа - Кучли ва кучсиз жиҳатлари кўрсатилган ғоялар рўйхати.
Do'stlaringiz bilan baham: |
