«применение современных информационно коммуникационных технологий в проведении реформ в новом узбекистане»

«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya 
Andijon 
 
27-29 oktabr 2021 yil 
480 
BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA KORXONALAR MOLIYAVIY 
FAOLIYATI VA UNING KORXONA ISTIQBOLIDA TUTGAN O’RNI 
Sarimsaqov Xamid Usmanovich dotsent i.f.n., 
Alixonov Mirzoulougbek Paxlavonjon O’g’li 
2-bosqich magisranti Andijon Mashinasozlik Instituti 
Sanoat korxonalarining moliyaviy mablag’lari va o’zinig iqtisodiy 
samaradorligini oshirish va davlatning markazlashtirilgan moliyaviy resurslarini 
shakllantirishda yetakchi o’rinni egallaydi. Korxonalar moliyaviy mablag’lari davlat 
byudjetini shakllantirishda yetakchi bo’g’ini hisoblanadi. Bozor iqtisodiyotining 
shakllanishi va rivojlanishi sharoitida tashkilotlarning moliyaviy holatini o’rganish 
alohida ahamiyat kasb etadi. O’zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2020 
yilning 29 dekabrida Oliy Majlisiga qilgan Murojaatnomasida bu borada shunday 
degan edilar: “Hozirgi vaqtda davlat ishtirokidagi korxonalarning aksariyati 
moliyaviy barqaror bo’lmagani uchun davlatga og’ir yuk bo’lib qolmoqda. Shuning 
uchun joriy yildan barcha davlat korxonalarini isloh qilish dasturi amalga 
oshirilmoqda. Jumladan, kelgusi yilda Navoiy kon- metallurgiya kombinati, 
“O’zbekneftgaz”, “O’zbekgidroenergo”, “O’zavtosanoat” aktsiyadorlik jamiyatlari 
xalqaro moliya bozoriga chiqib, davlat kafolatisiz mablag’ jalb qilish imkoniyatiga 
ega bo’ladi”[1. 5 b].
 
Bunday salbiy holatlarga yo’l qo’ymaslik uchun korxonalarning moliyaviy 
faoliyatini optimal tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonlarini oqilona moliyaviy 
qo’llab - quvvatlash, moliyaviy resurslardan foydalanish yo’nalishlarini tanlash va 
asosiy va aylanma mablag’larni safarbar qilish usullari bilan erishish ta. Umuman 
olganda, tashkilotning tadbirkorlik faoliyatining muvaffaqiyati, uning moliyaviy 
holati va bozordagi raqobatbardoshligi moliyaviy holatga bog’liq. 
Korxonaning o’z mablag’lari o’zini-o’zi moliyalash talablari zarurati bilan 
izohlanadi hamda u korxona mustaqilligining asosi hisoblanadi. Biroq inobatga olish 
kerakki, korxona faoliyatini moliyalash o’z mablag’lari hisobiga amalga oshirish har 
doim ham foydali hisoblanmaydi va bu asosan mavsumiy xarakterga ega ishlab 
chiqarishda o’z aksini topadi. Bunda ayrim vaqtda bank hisob raqamlarida katta 
hajmda mablag’lar yig’ilib qoladi va aksincha boshqa vaqtda mablag’larni topib 
bo’lmaydi. Bundan tashqari e’tibor qaratish kerakki, agar moliyaviy resurslar narxi 
yuqori bo’lmasa, korxona kredit resurslari uchun to’lashga nisbatan kiritilgan 
mablag’dan yuqori natija erishishni ta’minlashi va qarz mablag’larini jalb etish esa 
o’z mablag’lar rentabelligi oshishiga olib kelishi mumkin. Ayni damda, korxona 
mablag’lari asosan qisqa muddatli majburiyatlar hisobiga shakllangan bo’lsa, unda 
korxona moliyaviy holati beqaror bo’ladi.
Muammoga to’g’ri, optimal yechim topish uchun moliya tarixiga murojaat 
qilamiz. "Moliya" atamasi XIII - XV- asrlarda paydo bo’lgan. Italiyaning savdo 
shaharlarida. Bu vaqtga kelib tovar - pul munosabatlari va davlatchilik allaqachon 
mavjud edi. Avvaliga u har qanday naqd to’lovni nazarda tutgan. Kelajakda bu 
atama xalqaro miqyosda tarqaldi va aholi va davlat o’rtasidagi davlat pul 

---