«применение современных информационно коммуникационных технологий в проведении реформ в новом узбекистане»

«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya 
Andijon 
 
27-29 oktabr 2021 yil 
431 
ҳаракатини (координата тизимида х-ўқи бўйича) ўрганиш билан 
чегараланмасдан (1-расм), балки унинг гармоник (у-ўқи бўйича) ҳаракатини 
ўрганиш ҳам мақсадга мувофиқ бўлади, чунки бундай ёндашиш технологияни 
сифат кўрсаткичини белгилайди. Шу сабабли биз тўрли сирт юзасида 
тебранаётган пахта бўлаги ҳаракати устида тадқиқот ўтказамиз [4,5]. Пахта 
бўлакчаси ҳаракатини дифференциал тенгламасини қуйидагича ёзиш мумкин 
(1): 







)
(
cos
)
(
sin
б
mg
N
ma
а
N
mg
ma
y
x
x



(1)
Бу ерда: 
mg
P

- оғирлик кучи; m- масса; g- эркин тушиш тезланиши. 
N
F
x
x
ish


_
- пахта бўлакчасига таъсир қилувчи ишқаланиш кучи.
x

-ишқаланиш коэффициенти; N- нормал босим кучи.
Юқорида қурилган алгоритмлар асосида MatLab дастурий комплекси 
ёрдамида экспериментлар ўтказамиз. Бунда (1) тенглама асосида тузилган 
дастур орқали тўрли юзанинг ишқаланиш коеффициенти µ(мю) ҳамда қиялик 
бурчаги 
α-
(альфа) га қийматлар берган ҳолда график кўринишидаги 
натижаларни оламиз ва уларни таҳлил этамиз. 
 
 
 
 
 
 
 
1-расм. Чигитли пахтани тозалаш (2-расм. Пахта бўлагини ҳаракат 
сепаратори.)
ўзгаришининг график кўриниши) 
Олинган натижалар таҳлилидан кўринадики, тўрли юзанинг ишқаланиш 
коеффициенти 
µ=1 
ҳамда қиялик бурчаги 
α=26 
градус бўлган ҳолатларда 
ҳаракатнинг бир текисда бўлиши кузатилди. (1) тенглама системасидан ҳамда 
юқорида аниқланган қийматлардан фойдаланиб, тўрли юзанинг тебраниш 
амплитудаси (
А
) ҳамда частотасига (
ω
) қийматлар бериш орқали ҳаракат 
ўзгаришининг график кўринишдаги натижаларини оламиз (2-расм): Олинган 
натижадан (2-расм) кўринадики, қиялик бурчаги 
α=26 
градус бўлганида, 
тебраниш амплитудаси 
А=20
, ҳамда частотаси 
ω=[5:8] 
оралиқда
 
ҳаракат бир 
текисда бўлаётганлигини кўришимиз мумкин.
Юқорида келтирилган алгоритмлар асосида MatLab дастурий комплекс 
ёрдамида қуйидаги экспериментлар ўтказилди ва натижалар олинди. Пахта 
тозалаш сепараторида асосий параметрлар бўлиб: тебранишлар амплитудаси 
A; тебранишлар частотаси ω; ишқаланиш коэффициенти- µ ҳисобланади. Ана 
шу параметрлар асосида сепараторда (тўрли юза сиртида) ҳаракатланаётган 
пахта бўлаги устида тадқиқот олиб борилди, яъни пахтани ҳаракат тезлиги 
(кўчиши ёки силжиши) секин, ўртача, тез бўлиши кузатилди. Маълумки, ўта 

---