Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Yechish:

1. 
   Daromadning ikkilamchi taqsimlash schyotini tuzish uchun kerakli ko’rsatkichlarni hisoblaymiz:
   

Olingan joriy transfertlar (OGT):

OGT=12+6+4=22

Berilgan joriy transfertlar (BGT):

BGT=16-4+40+4+8=64

2. 
   Daromadlarning ikkilamchi taqsimlash schyotini tuzamiz va schyotni balanslantiruvchi ko’rsatkich “Yalpi ixtiyordagi daromad”ni hisoblaymiz (YAID):
   

Daromadlarning ikkilamchi taqsimlash schyoti

Foydalanish		Resurslar
3. Berilgan joriy transfertlar	64	1.Yalpi birlamchi daromad saldosi	184
4. Yalpi ixtiyordagi daromad (1+2- 3)	142	2. Olingan joriy transfertlar	22
Jami 3+4	206	Jami 1+2	206

4. 
   misol. Respublika iqtisodiyotiga oid quyidagi shartli ma’lumotlar berilgan (joriy bahoda,mln so’m):
   

t/r	Ko’rsatkichlar	Miqdori
1.	Yalpi ichki mahsulot bozor bahosida	9837840,7
2.	Tashi dunyodan, olingan birlamchi daromadlar	4177,0
3.	Tashqi dunyoga berilgan birlamchi daromadlar	143377,1
4.	Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	361065,6
5.	Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	51580,8

Daromadlarning ikkilamchi taqsimlash yig’ma schyotini tuzing va cchyotni balanslantiruvchi yalpi milliy ixtiyordagi daromad (YAMID) ko’rsatkichini hisoblang.

Yechish:

1.Daromadlarning ikkilamchi taqsimlash schyotini tuzish uchun kerakli ko’rsatkichlarni hisoblaymiz:

1.1. YAMD=YAIM(9837840,7)+ΔBD (4117,0-143377,1)=9698580,6 mln so’m.

1.2.YAMID=YAMD(9698580,6)+ΔGT (361065,6- 51580,8)=100008125,4 mln so’m.

Daromadlarning ikkilamchi taqsimlash schyoti

Foydalanish		Resurslar
3. Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	51580,8	1.Yalpi milliy daromad	9698580,6
4. Yalpi milliy ixtiyordagi daromad(1+2-3)	10008065,3	2. Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	361065,6
Jami 3+4	10059646,1	Jami 1+2	10059646,1

Daromadlarni natura holatida qayta taqsimlash schyoti va uning ko’rsatkichlarini hisoblash

Natura holatida daromadlarni qayta taqsimlash schyoti - uy xo’jaligi sektori, davlat va uy xo’jaligiga xizmat ko’rsatuvchi notijorat tashkilotlaridan natura shaklidagi transfertlarni olishi natijasida ixtiyordagi daromadlarni tuzatish, kiritilgan ixtiyoridagi daromadlarni shakllanishini ifodalaydi. Bu schyotni balanslantiruvchi ko’rsatkich bo’lib, tuzatish kiritilgan yalpi milliy ixtiyoridagi daromad hisoblanadi.

Daromadlarni natura holatida qayta taqsimlash schyoti

Iqtisodiy sektorning natura holatidagi daromadlarni qayta taqsimlash schyoti		Iqtisodiyotning natura holatidagi daromadlarni qayta taqsimlash schyoti
Foydalanish	Resurslar	Foydalanish	Resurslar
Boshqa sektorlar, rezidentlar va tashqi dunyoga berilgan ijtimoiy natura holatidagi transfertlar Yalpi tuzatilgan ixtiyordagi daromadlar (4=1+2-3)	Yalpi ixtiyoridagi daromad. Boshqa sektorlar, rezidentlar va tashqi dunyodan olingan ijtimoiy natura holatidagi transfertlar	Tashqi dunyoga berilgan ijtimoiy natura holatidagi transfertlar Yalpi milliy tuzatilgan ixtiyordagi daromadlar. (4=1+2-3)	Yalpi milliy ixtiyoridagi daromad Tashqi dunyodan olingan ijtimoiy natura holatidagi transfertlar
Jami: (3+4)	Jami: (1+2)	Jami: (3+4)	Jami: (1+2)

4. 
   misol. Mamlakatning iqtisodiy faoliyati natijalari bo’yicha quyidagi shartli
   

ma’lumotlar olingan (joriy bahoda, mlrdso’m):

t/r	Ko’rsatkichlar	Miqdori
1.	Yollangan xizmatchilarning mehnat haqi	4300
2.	Ishlab chiqarish va import solig’i	750
3.	Ishlab chiqarish va import uchun subsidiya	94
4.	Yalpi foyda va yalpi aralash daromadlar	1374
5.	Tashqi dunyodan olingan birlamchi daromadlar	200
6.	Tashqi dunyoga berilgan birlamchi daromadlar	230
7.	Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	296
8.	Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	242
9.	Tashqi dunyodan olingan natura holatidagi ijtimoiy transfertlar	72
10..	Tashqi dunyoga berilgan natura holatidagi ijtimoiy transfertlar	56
11.	Asosiy fondlar iste’moli	680

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida “Natura holatidagi daromadlarni qayta taqsimlash ” yig’ma schyotini tuzing va tuzatish kiritilgan yalpi milliy ixtiyoridagi daromad ko’rsatkichini hisoblang:

Yechish:

1. 
   Natura holatidagi daromadlarni qayta taqsimlash yig’ma schyotini tuzishga kerakli ko’rsatkichlarni hisoblaymiz:
   

1. 
   Yalpi ichki mahsulot, bozor bahosida(YAIM):
   

YAIM=4300+750-94+1374=6330 mlrd so’m.
Yalpi milliy daromad, bozor bahosida (YAMD):

YAMD=YAIM(6330)+tashqi dunyodan olingan va berilgan birlamchi daromadlar saldosi[ΔBD(200)-(230)]=6300 mlrd so’m.

YAMID=YAMD(6300)+ΔGT[olingan joriy transfert(296)-berilgan joriy transfert (242)]=6354 mlrdso’m.

2. 
   Natura holatidagi daromadlarni qayta taqsimlash yig’ma schyotini tuzamiz va tuzatish kiritilgan yalpi milliy ixtiyordagi daromad(YAMTID)ni hisoblaymiz.
   

Foydalanish		Resurslar
3. Tashqi dunyoga berilgan natura holatidagi ijtimoiy transfert	56	1.Yalpi milliy ixtiyoridagi daromad	6354
4. Yalpi milliy tuzatilgan ixtiyoridagi daromad (1+2-3)	6370	2. Tashqi dunyodan olingan natura holatidagi ijtimoiy transfertlar	72
5. Asosiy fond iste’moli	680
6. Sof milliy tuzatilgan ixtiyordagi daromad	5690
Jami 3+4	6426	Jami 1+2	6426

Tuzatilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish schyoti – bu schyotda tuzatilgan ixtiyoridagi daromadlarning haqiqiy pirovard iste’molga va jamg’arishga bog’liq operatsiyani ifodalaydi. Bu schyotning ko’rsatkichlari asosida tuzatish kiritilgan yalpi milliy jamg’arish(YAMTJ) ko’rsatkichi hisoblanadi.

Tuzatilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish schyoti

Iqtisodiy sektorlarning tuzatilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish schyoti		Iqtisodiyotning tuzatilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish schyoti
Foydalanish	Resurslar	Foydalanish	Resurslar
Haqiqiy pirovard iste’mol xarajatlari Yalpi tuzatilgan jamg’arish(3=1-2)	1. Yalpi tuzatilgan ixtiyoridagi daromad	Haqiqiy pirovard iste’mol xarajatlari Yalpi tuzatilgan jamg’arish(3=1-2)	1. Yalpi milliy tuzatilgan ixtiyoridagi daromad
Jami: (2+3)	Jami: (1)	Jami: (2+3)	Jami: (1)

Daromadlardan foydalanish schyotlari va ularning ko’rsatkichlarini hisoblash

Daromadlardan foydalanish schyotlari “Pul ko’rinishdagi ixtiyoriy daromaddan foydalanish schyoti” va “Tuzatish kiritilgan ixtiyoriy daromaddan foydalanish” schyotidan iborat.

Pul ko’rinishidagi ixtiyordagi daromadlardan foydalanish schyoti – uy xo’jaliklari, davlat boshqaruv idoralari va uy xo’jaligiga xizmat ko’rsatuvchi notijorat tashkilot sektorlarining pul ko’rinishidagi ixtiyoridagi daromadlarini pirovard iste’mol va jamg’arishga sarflanishini ifodalaydi. Bu schyot ko’rsatkichlari asosida yalpi milliy jamg’arish (YAMJ) hisoblanadi.

Daromadlardan foydalanish schyotlari

Iqtisodiy sektorlarning pul ko’rinishidagi ixtiyoridagi daromadidan foydalanish schyoti		Iqtisodiyotning pul ko’rinishidagi ixtiyoridagi daromadidan foydalanish schyoti
Foydalanish	Resurslar	Foydalanish	Resurslar
Pirovard iste’mol xarajatlari: uy xo’jaligida; davlat boshqaruv idoralarida; uy xo’jaliklariga	Yalpi ixtiyoridagi daromad Nafaqa jamg’armalarda aktivlar sof	Pirovard iste’mol xarajatlari: uy xo’jaligida, davlat boshqaruv idoralarida, uy xo’jaliklariga	1. Yalpi milliy ixtiyoridagi daromad 2.Nafaqa jamg’armalarda aktivlar sof

xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlarida; Nafaqa jamg’armalarda aktivlar sof qiymati o’zgarishi tufayli kiritiladigan tuzatish Yalpi jamg’arish (5=1+2-3-4)	qiymati o’zgarishi tufayli kiritiladigan tuzatish	xizmat ko’rsatuvchi notijorat tashkilotlarida. Nafaqa jamg’armalarda aktivlar sof qiymati o’zgarishi tufayli kiritiladigan tuzatish. Yalpi milliy jamg’arish(5=1+2-3-4)	qiymati o’zgarishi tufayli kiritiladigan tuzatish.
Jami: (2+3+4+5)	Jami: (1+2)	Jami: (3+4+5)	Jami: (1+2)