Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Mustaqil ishlash uchun masalalar

1. 
   masala. “Fayz xolding” kompaniyasida ishlab chiqarilgan mebellar bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:
   

Mahsulot turlari	Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, ming dona		Bir donasining tannarxi, ming so’m
	O’tgan davr	Joriy davr	O’tgan davr	Joriy davr
Yumshoq mebel	88	92	860	943
Oshxona mebeli	43	63	322	407
Shkaf	76	77	270	258

Hisoblang:

1. 
   tannarxning individual va umumiy indekslarini;
   
2. 
   umumiy xarajatlar indeksini;
   
3. 
   indekslar o’rtasidagi bog’liqliklaridan foydalanib miqdor umumiy indeksini.
   

2. 
   masala. Shahar dehqon bozorlarida sotilgan mahsulotlarning bahosi va miqdori to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
   

Mahsulot turlari	Sotilgan mahsulot miqdori, ming kg		Bir kg bahosi, ming so’m
	O’tgan davr	Joriy davr	O’tgan davr	Joriy davr
Sabzi	160	150	1250	1250
Mol go’shti	260	263	9200	10400
Olma	74	72	500	400

Hisoblang:

1. 
   sotilgan mahsulotlarning baho va miqdor individual indekslarini;
   
2. 
   baho va miqdor umumiy indekslarini;
   
3. 
   tovar aylanmasi umumiy indeksini;
   
4. 
   indekslar o’rtasidagi bog’lanishlarni.
   

3. 
   masala. Don yetishtiradigan fermer xo’jaliklarining ekin maydoni va hosildorligi to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
   

Mahsulot turlari	Ekin maydoni, ga		Yalpi hosil, ming t
	Bazis davr	Joriy davr	Bazis davr	Joriy davr
Kuzgi bug’doy	500,0	600,0	10,0	15,0
Bahorgi bug’doy	100,0	80,0	12,0	11,6
No’xat	150,0	180,0	4,2	4,5

Hisoblang:

1. 
   yalpi hosil va hosildorlikning individual hamda umumiy indekslarini;
   
2. 
   joriy davrda bazis davrga nisbatan yalpi hosil o’zgarishini, shu jumladan:
   
   1. 
      ekin maydoni hisobiga;
      
   2. 
      hosildorlik hisobiga.
      

4. 
   masala. Sanoatning ikki tarmog’i bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:
   

Tarmoqlar	Bazis davr		Joriy davr
	Mehnat unumdorligi, ming so’m	Xodimlar soni, kishi	Mehnat unumdorligi, ming so’m	Xodimlar soni, kishi
1	2500	600	3000	700
2	700	400	800	300

Hisoblang:

1. 
   har bir tarmoq uchun mehnat unumdorligining individual indeksini;
   
2. 
   mehnat unumdorligining umumiy indeksini.
   

5. 
   masala. Ikki shahar bo’yicha oktabr oyida sotilgan mahsulotlarning bahosi va miqdori to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
   

Tovar turlari	O’lchov birligi	“Urganch” shahri (A)			“ Xazorasp “ shahri (V)
		Sotilgan miqdori	1 birlik ning bahosi, so’m	Sotilgan miqdori		1 birlik- ning bahosi, so’m
Kartoshka	kg	1878	760	1960		750
O’simlik moyi	l	940	2100	1800		2150
Shifr	dona	6690	3800	7680		2900

Hisoblang:

1. 
   hududiy baho va miqdor individual indekslarini;
   
2. 
   hududiy miqdor va baho umumiy indekslarini;
   
3. 
   tovar aylanmasi umumiy indeksini.
   

6. 
   masala. Quyidagi ma’lumotlarga asoslanib, baho umumiy indeksi va baholar o’zgarishi natijasida aholi tejab qolgan summa yoki ortiqcha sarflangan xarajat summasi hisoblansin.
   

Tovarlar turlari	Joriy davr tovar aylanmasi, mln so’m	Joriy davrda bazis davrga nisbatan baholarning o’zgarishi, %
Charm poyabzallari	214,0	-10
Atir-upa buyumlari	14,7	+6
Qandolat mahsulotlari	118,9	o’zgarmagan
Sut mahsulotlari	98,4	+2

7. 
   masala. Tumandagi xo’jalik buyumlari bilan savdo qiluvchi do’konlarning tovar aylanmasi joriy yilda 19 mlrd so’mni tashkil etadi va uning fizik hajmi o’tgan davrga qaraganda 5 mlrd so’mga ortdi. Joriy davrda sotilgan tovarlar bahosi o’tgan davrga nisbatan 5% past bo’lgan.
   

Aniqlang:

1. 
   tovar aylanmasi va tovar aylanmasining fizik hajmi indekslarini;
   
2. 
   baholar pasayishi hisobidan aholi tejab qolgan summani.
   

8. 
   masala. Joriy davrning I II-choraklarida “Sa’dulla ota” xususiy firmasiga qarashli do’konlarning tovar aylanmasining hajmi va bahosi o’zgarishi haqida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
   

Tovar turlari	Tovar aylanmasi, mln so’m		II chorakda I chorakga nisbatan baho o’zgarishi, %
	I chorak	II chorak
Radio tovarlar	620	750	+15
Tayyor kiyimlar	315	306	+20
Soatlar	465	490	-10

Hisoblang:

1. 
   bahoning individual indekslarini;
   
2. 
   baho va tovar aylanmasining umumiy indekslarini;
   
3. 
   indekslarni o’zaro bog’liqligidan foydalanib tovar aylanmasining fizik hajmi indeksini;
   
4. 
   baholar pasayishi hisobidan aholi tomonidan tejab qolgan yoki ortiqcha sarflangan summani.
   

9. 
   masala. Mahsulot tannarxi bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:
   

Mahsulotlar	Mahsulot bir birlikning tannarxi, so’m		Joriy davrida ishlab chiqarilgan mahsulotlar, ming dona
	Bazis davr	Joriy davr
A	28	27	5000
B	59	55	8000
V	18	16	2000
G	85	84	6000
D	75	73	5000

Hisoblang:

1. 
   tannarxning individual va umumiy indeksini;
   
2. 
   mahsulot tannarxining o’zgarishi natijasida tejab qolingan yoki ortiqcha harajat summasini.
   

10. 
    masala. Tarmoqlar bo’yicha ishlab chiqarilgan mahsulot haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:
    

Tarmoqlar	Bazis davrdagi mahsulot qiymati, mln so’m	Mahsulotning fizik hajmi indekslari
A	20,0	1,470
B	30,0	1,550
V	25,0	0,980
G	15,0	2,100

Barcha tarmoqlar bo’yicha mahsulotning fizik hajmi umumiy indeksini hisoblang.

11. 
    masala. Savdo shahobchasi tovar aylanmasi haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:
    

Tovar turlari	Bazis davrda sotilgan tovar qiymati, mln so’m	Joriy davrda bazis davriga nisbatan sotilgan tovar miqdorining o’zgarishi, %
Ip gazlama	98,5	+5
Jun gazlama	45,0	+15
Ipak gazlama	22,5	-4

Hisoblang:

1. 
   tovarlar fizik hajmining individual va umumiy indekslarini;
   
2. 
   tovar aylanmasi hajmining o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillarni, agarda joriy davr tovar aylanmasi 200 mln so’mdan tashkil topsa.
   

12. 
    masala. Sanoat korxonalari bo’yicha ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni va ishlab chiqargan bir turdagi mahsuloti to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
    

Korxonalar	Ishlab chiqargan miqdori, dona		Ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni, kishi
	Bazis davr	Joriy davr	Bazis davr	Joriy davr
1	15000	18900	200	220
2	8500	9400	150	160
3	12400	13500	190	195

Hisoblang:

1. 
   mehnat unumdorligining o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli indekslarini;
   
2. 
   tuzilmaviy siljishlar ta’siri indeksini.
   

13. 
    masala. Toshkent shahar dehqon bozorlarida olma savdosi to’g’risidagi quyidagi ma’lumotlar berilgan:
    

Bozorlar	Fevral		Aprel
	Sotilgan olma miqdori, ming kg	1 kg ning bahosi, so’m	Sotilgan olma miqdori, ming kg	1kg ning bahosi, so’m
Oloy bozori	40	2000	35	4000
Chorsu bozori	29	1400	23	3200
Farhod bozori	35	1600	29	3600

Bahoning o’zgaruvchan, o’zgarmas tarkibli va tuzilmaviy siljishlar ta’siri umumiy indekslari hisoblansin.

14. 
    masala. “Malika” supermarketining joriy davr tovar aylanmasi o’tgan davrga qaraganda 30 mln so’mga yoki 20% ga oshgan. Baholar o’sishi natijasida aholi 5 mln so’m ortiqcha xarajat qilgan.
    

Aniqlang:

1. 
   joriy va bazis davr tovar aylanmasi hajmini;
   
2. 
   baholar, tovar aylanmasi va tovar aylanmasining fizik hajmi indekslarini.
   

15. 
    masala. Shahar dehqon bozorlarida sotilgan kartoshka miqdori va bahosi
    

to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:

Dehqon bozorlari	Miqdori, tonna		Bahosi, kg /so’m
	iyun	iyul		iyun	iyul
1	100	105		900	1100
2	400	390		1100	1200
3	250	800		700	770
4	350	115		1200	1820

Hisoblang:

1. 
   bahoning o’zgaruvchan, o’zgarmas va tuzilmaviy siljishlar ta’siri indekslarini;
   
2. 
   tegishli xulosa qiling.
   

16. 
    masala. Kichik korxonalarda ishlab chiqarilgan mahsulotning miqdori va tannarxi to’g’risida quyidagi ma’lumotlar mavjud:
    

Kichik korxona	Mahsulot hajmidagi ulushi, %		Mahsulot birligining tannarxi, so’m
	I chorak	II chorak	I chorak	II chorak
1	45	30	280	290
2	25	45	375	370
3	30	25	490	490

Kichik korxonalar bo’yicha quyidagilarni hisoblang:

1. 
   individual indekslarni;
   
2. 
   tannarxning umumiy indekslarini:
   
   1. 
      o’zgaruvchan tarkibli;
      
   2. 
      o’zgarmas tarkibli;
      

d) tarkibiy siljishlar ta’siri.

3. 
   tegishli xulosalar qiling.
   

17. 
    masala. Joriy davrda o’tgan davrga nisbatan baholar 3% o’sgan holda tovar aylanmasining fizik hajmi 20% ortgan. Tovar aylanmasi qanday o’zgargan?
    

18. 
    masala. Qandolatchilik fabrikasi bo’yicha quyidagi ma’lumotlar ma’lum:
    

Mahsulot turi	Oylar bo’yicha ishlab chiqarilgan, kg					1 kg uchun o’zgarmas baholar, ming so’m
	Yanvar	Fevral	Mart	Aprel
Parvarda	4800	4950	5000	6410	2,20
Konfetlar	6450	7110	8100	9000	4,50
Shokolod	1400	1600	1750	1500	9,60

Yanvar-aprel oylari uchun konditer fabrikasi bo’yicha mahsulot fizik hajmining bazisli va zanjirsimon indekslarini hisoblang. Indekslarni hisoblashda qaysi vaznlardan(o’zgaruvchan va o’zgarmas) foydalandingiz?

19. 
    masala. Fermer xo’jaligining yetishtirgan va sotgan mahsulotlari quyidagi ma’lumotlar bilan tavsiflanadi:
    

Mahsulot turi	Mahsulot bir birligining bahosi , ming so’m			Sotilgan mahsulot hajm
	May	Iyun	Iyul	May	Iyun	Iyul
Gilos, kg	2,5	2,0	1,8	4800	2000	500
Shaftoli, kg	3,0	15	1,0	1400	6000	1000
Sut, l	0,9	1,1	1,2	1600	1800	1700

Yuqoridagi mahsulotlar bo’yicha o’zgarmas va o’zgaruvchan vaznlardagi bazisli va zanjirsimon indekslar aniqlansin. Hisoblangan indekslarni to’g’riligini (noto’g’riligini) bazisli va zanjirsimon indekslarni o’zaro bog’liqligidan foydalanib tekshirib ko’ring.

20. 
    masala. Joriy yilda tuman savdo korxonalarining tovar aylanmasi hajmi solishtirma baholarda 140 mlrd so’mni tashkil qilgan. Baholar pasayishi natijasida aholi 7 mlrd so’mni tejab qolgan.
    

O’tgan davr tovar aylanmasi 100 mlrdso’m ekanligi ma’lum bo’lsa, tovar aylanmasining fizik hajmi va baho indekslarini hisoblang.

21. 
    masala. Har bir savdo xodimiga to’g’ri keladigan tovar aylanmasi joriy davrda o’tgan davrga nisbatan 10%ga oshgan. Savdo xodimlari soni o’zgarmay qolsa tovar aylanmasida qanday o’zgarish sodir bo’ladi?
    

22. 
    masala. Mahsulot tannarxi 2% pasaygani holda, ishlab chiqarish hajmi 20% ortsa, umumiy xarajatlar summasi qanday o’zgaradi?
    

23. 
    masala. G’isht zavodida ishlab chiqarilgan mahsulot soni 2 baravarga, ishlovchilarning soni esa 40% oshsa bitta ishchiga to’g’ri keladigan mahsulot hajmi qanday o’zgaradi?
    

24.